به گزارش مسیر اقتصاد عوامل مختلفی در سال‌های گذشته باعث افزایش هزینه‌های صندوق‌های بازنشستگی و در نهایت ناپایداری این صندوق‌ها شده‌است. یکی از این عوامل، تحمیل برخی قوانین ناظر به بیمه‌شدگان در این صندوق‌ها است. شاید بتوان مهم‌ترین این قوانین را قوانین ناظر به مشاغل سخت و زیان آور دانست.
چه مشاغلی سخت و زیان آور هستند؟
براساس تعریف قانون تامین اجتماعی، کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد باشد و در اثر اشتغال کارگر، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد و بتوان با به کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره، صفت سخت و زیان آور بودن را از آن مشاغل کاهش داد یا حذف نمود. [۱]
قوانین ناظر به مشاغل سخت و زیان‌آور
کارکنان مشاغل سخت و زیان‌آور براساس دو قانون مختلف بازنشسته می‌شوند. افرادی که دارای ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور باشند، براساس قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی قانون تامین اجتماعی بازنشسته می‌شوند.
اما افرادی که دارای این میزان سابقه کار در مشاغل سخت و زیان‌آور نباشند نیز می‌توانند براساس استفساریه مجلس از شورای نگهبان (قانون تفسیر جزء (۱) بند (ب) تبصره ۲ ماده ۷۶) از مزایای مشاغل سخت و زیان‌آور بهره‌مند شوند. بر این اساس هر سال سابقه کار این افراد در مشاغل سخت و زیان‌آور معادل ۱.۵ سال در نظر گرفته می‌شود.
جمعیت بازنشستگان مشاغل سخت و زیان آور
جمعیت کل بازنشستگان مشاغل سخت و زیان‌آور در سال ۹۷، ۳۶۹ هزار نفر است که از این میان ۹۷.۷ درصد را مردان و ۲.۳ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. از این میان ۲۲۷ هزار نفر با داشتن ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال متناوب، براساس قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی قانون تامین اجتماعی بازنشسته شده و ۱۴۱ هزار نفر نیز از سوابق ارفاقی مطابق استفساریه قانون مذکور بهره مند شده اند.
افزایش هزینه‌های تامین اجتماعی در پی اجرای قانون مشاغل سخت و زیان‌آور
بازنشستگی پیش از موعد عده قابل توجهی از شاغلان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی به عنوان مشاغل سخت و زیان آور از ابتدای دهه ۸۰ تاکنون، بار مالی قابل توجهی برای این سازمان داشتهاست.
براساس قانون مشاغل سخت و زیان‌آور، سال‌های بیمه‌پردازی بخشی از شاغلان کاهش می‌یابد و از طرفی، همین افراد بازنشسته می‌شوند و از سازمان تامین اجتماعی مستمری دریافت می‌نمایند. اگرچه حق بیمه پرداختی مشاغل سخت و زیان‌آور (سهم کارفرما) به میزان ۴ درصد بیشتر از مشاغل عادی است، اما در مجموع، این مشاغل بار مالی بسیار بیشتری نسبت به بیمه‌شدگان عادی دارد.
۱۸ هزار میلیارد تومان هزینه مشاغل سخت و زیان‌آور تا سال ۹۸
براساس محاسبات موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، بار مالی قانون بازنشستگی پیش از موعد مشاغل سخت و زیان‌آور از سال ۸۱ تا ۹۸، حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان بوده‌است.
همچنین بررسی دقیق‌تر هزینه سالانه مشاغل سخت و زیان‌آور برای این سازمان، نشان می‌دهد که بیشترین هزینه تحمیل شده به علت مشاغل سخت و زیان‌آور به تامین اجتماعی، بیش از ۲۱۰۰ میلیارد تومان بوده‌است. این هزینه در سال ۹۴ و ۹۵ برای این سازمان ایجاد شده‌است.[۲]
در نمودار زیر هزینه سالانه مشاغل سخت و زیان آور برای سازمان تأمین اجتماعی از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۸ نشان داده شده است.
لزوم انجام اصلاحات در نحوه تعریف مشاغل سخت و زیان آور
همچنین، چنان که مشهود است، در پی اصلاح قوانین مشاغل سخت و زیان آور در سال ۹۴ و تعریف عناوین ۱۱۰ شغل سخت و زیان‌آور، هزینه این مشاغل سیر نزولی یافته‌است.
اگرچه هنوز هم مشاغلی همچون موزعان و نامه رسانان شرکت پست جمهوری اسلامی ایران و خبرنگاران جزو مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شوند.
با ادامه اصلاحات در نحوه تعریف مشاغل سخت و زیان‌آور و شمول مشاغل مختلف، می‌توان امیدوار بود هزینه مشاغل سخت و زیان‌آور برای تامین اجتماعی کاهش یابد و گامی مثبت در راستای پایدارسازی منابع این سازمان برداشته شود.
پینوشت:
[۱] قانون تامین اجتماعی، بند الف قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ مصوب ۱۴/۷/۱۳۸۰
[۲]طرح پژوهشی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی در مورد مشاغل سخت و زیان‌آور؛ فصلنامه تامین اجتماعی، شماره ۵۰، زمستان ۹۷ plink.ir/Z8bkR
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
