به گزارش مسیر اقتصاد پس از به پایان رسیدن نظام برتن وودز در سال ۱۹۷۱ و با افزایش نوسانات نرخ ارز در بازارهای ارز کشورهای جهان، جیمز توبین(اقتصاددان) مالیات بر مبادلات ارزی را جهت کنترل فعالیت های سفته بازانه در بازار ارز پیشنهاد کرد.
مدیریت سوداگری بازار ارز از طریق مالیات توبین
هدف اصلی معرفی این مالیات که به عنوان «مالیات توبین» مشهور شده است، کنترل نوسانات نرخ ارز با استفاده از ابزارهای مالیاتی است؛ بدین شکل که بر مبادلات یا به اصطلاح تبدیل پول رایج یک کشور به پول رایج کشور دیگر در کوتاه مدت جریمه ای با نرخ ثابت وضع گردد.
جیمز توبین در پی بحران های ارزی و تغییر نگرش اقتصاددانان نسبت به کنترل جریان ورود و خروج سرمایه مالیات بر معاملات ارزی را به عنوان یک ابزار کنترلی و به اصطلاح پرتاب شن و ماسه در چرخ های بازار ارز مطرح نمود که به مالیات توبین معروف شده است.
توبین در پیشنهاد خود اهداف مورد انتظار خود از این مالیات را کاهش سوداگری کوتاه مدت، افزایش آزادی مقامات پولی برای تعیین نرخ بهره و ایجاد درآمد مالیاتی بیان کرد. نقش مالیات توبین جهت دستیابی به سطح پایین تری از فراریت نرخ ارز مستلزم درک درستی از چگونگی کارکرد در بازار ارز است.
افزایش هزینه سوداگری با اخذ مالیات از مبادلات ارزی
در بازار ارز سرمایه گذاران در کوتاه مدت هنگام پیش بینی نرخ ارز به انتقالات گذشته آن تکیه می کنند. به عبارت دیگر، این سرمایه گذاران به طور هماهنگ و همسو با تغییر روند نرخ ارز به سمت بالا یا پایین حرکت می کنند و منجر به بی ثباتی بیشتر در این بازار می شوند.
در حالی که سرمایه گذاران بلندمدت هنگام پیش بینی ارزش پایه نرخ ارز را برآورد می نمایند، چراکه به اعتقاد آن ها چنانچه نرخ ارز فعلی در یک لحظه از زمان بالاتر یا پایین تر از نرخ مرجع باشد انتظار بر این است که به سمت ارزش مرجع خود بازگردد. بنابراین انتظارات سرمایه گذاران بلندمدت در جهت عکس روند تغییرات ارزش نرخ ارز است. براین اساس منجر به ثبات در بازار ارز می شود.
طرفداران مالیات توبین معتقدند مالیات بر معاملات ارزی هزینه تبدیل ارزهای مختلف به یکدیگر را افزایش می دهد، لذا نرخ مالیات پیشنهاد شده توسط توبین سوداگری های کوتاه مدت که در آن حاشیه سود بسیار کوچک هستند را بطور قابل توجهی تحت تأثیر قرار خواهد داد.
جلوگیری از نوسانات بازار، هدف کلی مالیات بر سوداگری
با این استدلال، مالیات توبین منجر به خروج مشارکت کنندگان دارای انتظارات ناپایدار و بی ثبات از بازار و استحکام جایگاه معامله گران با انتظارات باثبات (سرمایه گذاران بلندمدت) در بازار می شود. براین اساس، اثر مطلوب و مدنظر طرفداران از مالیات توبین، ثبات در بازار ارز خواهد بود.
به طور کلی هدف جیمز توبین از توسعه ایده خود مبنی بر دریافت مالیات از معاملات ارزی، یافتن راهکاری جهت مقابله با نوسانات بازار ارز بوده است. به عقیده وی سفته بازی در بازار ارز باعث می شود اقتصاد ملی و دولت نتواند با حرکت گسترده سرمایه در عرصه بین المللی مقابله نماید. بنابراین لازم است با سختگیری از طریق اخذ مالیات از فعالیت های سوداگرانه، از آسیب رسانی به اشتغال و تولید و ایجاد تورم های بالا جلوگیری نمود.
بازار ارز ایران نیازمند اخذ مالیات از فعالیت های سوداگرانه
همانند بسیاری از بازارهای ارز در دنیا در بازار ارز ایران نیز معاملات سوداگرانه نقش مؤثری بر نوسانات نرخ ارز داشته است. به گونه ای که تزریق میزان زیادی از ارز برای جوابگویی به تقاضا کفایت نمی کند.
بانک مرکزی در آخرین اقدام خود، از سامانه نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) رونمایی کرده است که یکی از مزایای آن فراهم شدن امکان تفکیک تقاضای واقعی ارز از تقاضای سوداگرانه است؛ چراکه سامانه نیما با تجمیع سامانه جامع تجارت، سامانه ثبت سفارش، پرتال ارزی، سامانه جامع امور گمرکی، سامانه سنا، ضوابط تجاری و ضوابط یکپارچه مجوزها، به محل تلاقی جریان های ورودی و خروجی ارز تبدیل خواهد شد و بدین طریق به شناسایی اهداف تقاضای ارز در بازار ارز کمک خواهد کرد.
بنابراین می توان با طراحی یک بسته جامع اخذ مالیات از فعالیت های سوداگرانه و استفاده از بسترهای اطلاعاتی ایجاده شده مدیریت بازار ارز را کارآمد نمود.
منبع: گلوبال پالیسی و cmegroup
