به گزارش مسیر اقتصاد پروژه های عمرانی و زیرساختی که نقش مهمی در پیشرفت و توسعه کشور دارند، به دلیل وابستگی به بودجه محدود دولت، با مشکل زمان طولانی اجرا روبرو هستند.
یکی از پروژه های عمرانی که طولانی شدن زمان اجرای آن شهرت زیادی در بین مردم پیدا کرده است، آزادراه تهران شمال است. کلنگ اجرای این پروژه در سال ۷۵ و در اواخر دولت سازندگی به زمین زده شد و با وجود گذشت ۲۲ سال و روی کار آمدن دولت های مختلف، تنها قطعه چهارم این آزادراه به طور کامل اجرا شده و به بهره برداری رسیده است.
از مزایای احداث این آزادراه می توان به کاهش طول سفر، صرفه جویی در مصرف سوخت و کاهش زمان سفر به ویژه در ایام پر ترافیک تعطیلات اشاره کرد.
آزادراه تهران شمال به طول ۱۲۱ کیلومتر از ۴ قطعه تشکیل شده است. به دلیل ساخت این آزادراه در منطقه کوهستانی و وجود پل ها و تونل های متعدد، هزینه بسیار هنگفتی برای اجرای آن مورد نیاز است؛ به طوری که مطابق لایحه بودجه ۹۷ هزینه احدث هر کیلومتر آزادراه ۲۷.۵ میلیارد تومان است.
کوتاه شدن ۶۰ کیلومتری مسیر کرج-چالوس با احداث قطعه اول
قطعه اول این پروژه به طول ۳۲ کیلومتر از تقاطع بزرگراه آزادگان و بزرگراه شهید همت شروع شده و با عبور از مناطق کن، سولقان، امام زاده عقیل، تونل تالون و دره لانیز به سه راهی شهرستانک می رسد .
ساخت این قسمت از آزادراه در اولویت است؛ زیرا با تکمیل این قطعه، قسمتی از مسیر فعلی که از کرج می گذرد حذف شده و مسیر فعلی کرج-چالوس حدود ۶۰ کیلومتر کوتاه تر می گردد.
این قطعه دارای ۳۹ رشته تونل به طول حدود ۳۱.۵ کیلومتر و ۲۵ دستگاه پل بزرگ به طول ۳۱۳۷ متر در مسیر رفت و برگشت است. عملیات خاکی این قطعه شامل خاکبرداری و خاکریزی حدود ۱۲ میلیون متر مکعب است.
در جدول زیر، خلاصه وضعیت قطعه اول آزادراه تهران شمال تا ۱۵ آذر سال گذشته نشان داده شده است:
پیشرفت این قطعه تا ۱۵ آذر ۹۶، ۸۷ درصد بوده است.
پیشرفت قطعه دوم کمتر از ۱۷ درصد
قطعه دوم آزادراه به طول ۲۲ کیلومتر در حد فاصل دوآب شهرستانک-پل زنگوله قرار دارد. تونل های بلند البرز هر یک به طول ۶۴۰۰ متر در این منطقه قرار دارد. با اجرای این قطعه، طول جاده فعلی کرج-چالوس حدود ۵ کیلومتر کوتاه تر خواهد شد.
این قطعه دارای ۶.۲ میلیون متر مکعب عملیات خاکی، ۲۸ دستگاه پل بزرگ به طول تقریبی ۲۸۶۵ متر و ۴۵ رشته تونل به طول حدود ۳۴ کیلومتر در مسیر رفت و برگشت است.
خلاصه وضعیت قطعه دوم آزادراه تا ۱۵ آذر سال گذشته در جدول زیر آمده است:
پیشرفت این قطعه تا ۱۵ آذر ۱۶.۷ درصد بوده است.
آغاز نشدن عملیات اجرایی قطعه سوم
قطعه سوم آزادراه تهران شمال در حد فاصل پل زنگوله-سه راهی دشت نظیر قرار دارد و طول آن تقریبا ۴۷ کیلومتر است.
این قطعه دارای ۹۲ رشته تونل به طول ۳۳.۵ کیلومتر و ۳۸ دستگاه پل بزرگ به طول ۶۴۰۰ متر در مسیر رفت و برگشت و عملیات خاکی حدود ۱۳ میلیون متر مکعب است.
بر اساس اطلاعات موجود تا ۱۵ آذر سال گذشته، عملیات اجرایی قطعه سوم آزادراه هنوز آغاز نشده است و مذاکره با پیمانکاران داخلی و خارجی واجد شرایط در حال انجام است.
قطعه چهارم، تنها قطعه در حال بهره برداری
قطعه چهارم آزادراه تهران شمال تنها قطعه ای است که عملیات اجرایی آن به اتمام رسیده و در حال بهره برداری است. طول این قطعه ۲۰ کیلومتر است و در حد فاصل سه راهی دشت نظیر-چالوس قرار دارد.
این قطعه دارای ۴ دستگاه تونل به طول حدود ۱۳۲۰ متر و ۴ دستگاه پل بزرگ به طول تقریبی ۵۲۶ متر در مسیر رفت و برگشت است. برای اجرای این قطعه حدود ۱۱ میلیون متر مکعب عملیات خاکی انجام شده است.
استفاده از ظرفیت بخش غیر دولتی راهکار تسریع در اجرای پروژه
پروژه آزادراه تهران شمال که با مشارکت ۵۰ درصدی دولت و بنیاد مستضعفان در حال اجرا است، به دلیل کمبود منابع مالی، مشکلات حقوقی و همچنین پیچیدگی عملیات اجرایی، با سرعت کمی پیشرفت کرده است.
با وجود این که ۵۰ درصد از هزینه پروژه بر عهده بنیاد مستضعفان است، تامین هزینه های هنگفت مورد نیاز برای تکمیل پروژه نیازمند مشارکت بیشتر بخش غیر دولتی است.
در این راستا دولت می تواند پروژه را از طریق مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) به بخش غیر دولتی واگذار کند. یکی از رایج ترین روش های مشارکت عمومی-خصوصی روش BOT (ساخت، بهره برداری و انتقال) است.
در روش BOT بخش غیر دولتی علاوه بر ساخت پروژه، بهره برداری از آن را بر عهده می گیرد و با استفاده از عواید حاصل از بهره برداری پروژه از جمله عوارض دریافتی از خودروها علاوه بر استهلاک اصل سرمایه، سود مورد انتظار خود را کسب می کند.
مطابق تبصره ۱۹ لایحه بودجه ۹۷، در سال جاری ۵.۹ میلیارد تومان از محل بودجه دولت و ۳۰۰ میلیارد تومان از منابع غیر دولتی از جمله آورده مشارکت کننده، تسهیلات بانکی، تسهیلات صندوق توسعه ملی، تامین مالی خارجی و بازار سرمایه برای آزادراه تهران شمال در نظر گرفته شده است. این درحالیست که ساخت کل این آزادراه بیش از ۳ هزار میلیارد تومان هزینه دارد.
