سعید عارفی مشاور سامانه هوشمند سوخت در گفتگو با مسیر اقتصاد برخی از فواید و منافع قابل توجه سهمیه بندی بنزین برای کشور را برشمرد.
عارفی با اشاره به رشد بالای مصرف بنزین قبل از اجرای سهمیه بندی بنزین و کنترل این روند با اجرای سهمیه بندی، گفت: قطعا هرگونه سیاست قیمتی در موضوع انرژی می تواند در میزان مصرف آن تاثیرگذار باشد، موضوع کنترل و کاهش مصرف بنزین در شرایط کنونی از چند جهت به نفع کشور است:
۱- کاهش مصرف بنزین شرایط را برای صادرات این کالای ارزشمند فراهم می کند
۲- در حال حاضر که کشور وارد کننده بنزین است کاهش مصرف آن می تواند از هزینه های واردات بنزین بکاهد
۳- کاهش آلودگی محیط زیست
۴- اصلاح الگوی مصرف و همچنین حرکت مردم و صنعت به سمت استفاده و تولید خودروهای کم مصرف تر
عارفی افزود: تمام منافعی که ذکر شد زمانی اتفاق می افتد که انگیزه ای برای حرکت به سمت آن ها وجود داشته باشد؛ بی شک مسئله قیمت اصلی ترین انگیزه است، زمانی که قیمت بنزین به ۱۰۰۰ تومن افزایش یافت در ابتدا این انگیزه تا حدودی وجود داشت ، اما با توجه به تورم موجود در اقتصاد به زودی قیمت نسبی بنزین کاهش پیدا کرد تا جایی که شرایط دوباره به حالت قبل بازگشت.
راهکار کشورهای مختلف برای مدیریت مصرف بنزین
وی افزود: به طور کلی کشورهای جهان را در این زمینه به دو گروه کلی می توان تقسیم کرد:
۱- کشورهایی که مانند کشور ما دارای منابع نفتی هستند و با قیمت های ثابت بنزین را نرخ گذاری می کنند، البته این کشورها نمی توانند الگوی مناسبی برای ما باشند، چراکه باید دید اهتمام این کشورها برای اصلاح وضعیتشان به چه شکل است. عربستان نمونه بارز یکی از این کشورهاست که سیاست قیمت ثابت را اتخاذ کرده بود. کاهش شدید قیمت نفت باعث شد این کشور به سمت سیاست های اصلاح قیمت روی بیاورد که فشار زیادی را به مردم این کشور وارد کرد.
۲- دسته ی دیگر، کشورهایی هستند که دارای منابع نفتی نبوده و برای نرخ گذاری بنزین از قیمت بازار های جهانی تبعیت می کنند و قیمت بنزین در آن ها همراه با نوسانات جهان تغییر می کند.
راه حل میانه، راهکاری مناسب برای کشور ما
وی تصریح کرد: به نظر می رسد گزینه مطلوب برای کشور ما راه میانه ای از میان این دو راه است. راهی که در آن هم از تلاطم های بازارهای جهانی و اثرات آن بر اقتصاد کشور و معیشت مردم در امان باشیم و هم مصرف بنزین را کنترل و یارانه های مربوط به آن را عادلانه توزیع کنیم.
عارفی ادامه داد: راه حل این است که با کار کارشناسی و دقیق یک مقدار مشخص بنزین به عنوان سهمیه برای هر خودرو یا هر نفر در نظر گرفته شود که به ازای آن نرخ بنزین با قیمت ثابت و یارانه ای محاسبه شود و مصارف بالاتر از آن با توجه به قیمت های آزاد و جهانی و با اخذ عوارض و مالیات محاسبه شود، البته به صورت پلکانی.
وی با بیان اینکه مقدار سهمیه می تواند از متوسط مصرف ۷۵ درصد مردم به دست آید، گفت: این روش به عدالت هم نزدیک تر است، چراکه عموم مردم مصارف معقولی دارند و کسانی که مصارف بالاتر از عموم جامعه دارند، عادلانه است که هزینه ما به التفاوت آن را بپردازند.
آیا سهمیه بندی باعث ایجاد فساد می شود؟
عارفی در پاسخ به این پرسش که آیا سهمیه بندی باعث بروز فساد می شود، گفت: وقتی در این حوزه صحبت از فساد به میان می آید، دو نوع فساد قابل تصور است:
۱- انتقال سهمیه: اینکه فردی بخواهد سهمیه خود را به صورت رایگان یا در ازای دریافت پول یا به هر نیت دیگری به فرد دیگری انتقال دهد. البته اینکه آیا این مسئله ماهیتا مصداق فساد هست یا خیر، موضوعی است که می توان راجع به آن صحبت کرد اما من اکنون این قصد را ندارم، اما به هر حال در تمام مدل های بررسی شده در زمینه سهمیه بندی بنزین امکان حل این مسئله به صورت کامل وجود ندارد.
۲- تصویه حساب جایگاه با شرکت پخش فرآورده های نفتی: شاید بتوان گفت اصلی ترین موضوعی که منتقدین سهمیه بندی از آن به عنوان فساد یاد می کنند مربوط به این بخش باشد. شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی بایستی اطلاعات دقیقی از جایگاه داشته باشد که درآن چه میزان بنزین با چه نرخی فروخته شده است تا بتواند مبلغ آن را از جایگاه بگیرد. فساد در این بخش به این صورت امکان دارد که جایگاه دار بنزین را با نرخ بالاتری بفروشد اما به شرکت پخش نرخ کمتر را گزارش دهد.
همه ی عوامل ایجاد فساد را به سادگی می توان کنترل کرد
وی تاکید کرد: این مشکل در زمان اعمال سهمیه بندی نیز به صورت محدود وجود داشت که با اعمال تغییرات جزئی و با هزینه بسیار اندک در سامانه هوشمند سوخت، می توان امکان وقوع آن را از بین برد و مشکلی جدی و غیرقابل حل در این مسئله وجود ندارد.
تبعات سیاسی اجتماعی سهمیه بندی بنزین قابل کنترل است
مشاور شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در خصوص تبعات سیاسی اجتماعی سهمیه بندی بنزین عنوان کرد: اگر مجلس در تصویب قوانین در خصوص سهمیه بندی، میزان سهمیه بندی را طوری در نظر بگیرد که نیاز ۷۵درصد مردم به راحتی از طریق بنزین یارانه ای برطرف شود نگرانی های جدی در این زمینه وجود نخواهد داشت.
وی ادامه داد: علت این امر نیز این است که مردم از نظر روانی با خیال آسوده تر و با این فرض که نیازی به استفاده از بنزین با نرخ غیر یارانه ای را نخواهند داشت با این موضوع برخورد خواهند کرد و لذا تبعات سیاسی هم نخواهد داشت.
عارفی در پایان گفت: من فکر می کنم اگر این تدابیر اندیشیده شود، مجلس و دولت در تعیین قیمت دوم هم می توانند با دست بازتری وارد شوند و این اتفاق می تواند فواید بیشتری برای کشور داشته باشد.
وی افزود: همچنین تبعات این طرح نیز تنها متوجه افراد پرمصرف که غالبا هم از طبقات برخوردار جامعه هستند و به راحتی می توانند با این موضوع کنار بیایند، می شود.
