به گزارش مسیر اقتصاد مالیات بر ارزش افزوده اولین بار در سال ۱۹۴۸ میلادی در فرانسه و با فاصله چندسال در آلمان به اجرا گذاشته شد. در دهه ۱۹۶۰ با انتخاب این نظام توسط برخی از کشورها مانند برزیل، دانمارک، سوئد و هلند گستره این نوع مالیات در جهان توسعه پیدا کرد و کره‌ی‌جنوبی نیز نخستین کشور آسیایی بود که از ۱۹۹۷ توانست آن را در نظام مالیاتی خود پیاده کند.
تا سال ۲۰۰۵ میلادی، ۱۳۶ کشور جهان مالیات بر ارزش افزوده را اجرا کردند و هم اکنون ۱۶۶ کشور جهان از این نوع مالیات استفاده می کنند.
مالیات بر ارزش افزوده در ایران
اولین گام در راستای استقرار مالیات بر ارزش افزوده در ایران، با تقدیم لایحه در سال ۱۳۶۶ توسط دولت چهارم به مجلس شورای اسلامی (دوره دوم)، برداشته شد. اما با وجود تصویب بخشی از این لایحه در مجلس وقت، به علت مقارن شدن با شرایط جنگ تحمیلی و سیاست تثبیت قیمت ها، این لایحه توسط دولت پس گرفته شد.
در سال ۱۳۷۰ دپارتمان امور مالی صندوق بین المللی پول، اجرای مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش کارایی نظام مالیاتی به ایران پیشنهاد کرد. پس از این گزارش مجددا مالیات بر ارزش افزوده در دولت پنجم وارد دستور کار شد.
در سال ۱۳۷۶ مطالعات و تحقیقات جدی تری در معاونت درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی برای اجرای این طرح آغاز و سال ۱۳۷۹ دفتر مستقل طرح مالیات بر ارزش افزوده در معاونت درآمدهای مالیاتی (قبل از تشکیل سازمان امور مالیاتی) ایجاد شد.
وزارت اقتصاد در سال ۱۳۸۰ پیش نویس قانون را آماده کرد و دولت در مهرماه سال ۱۳۸۱ لایحه آن را به مجلس ششم ارائه کرد. اما در دی ماه سال ۱۳۸۱ قانونی موسوم به «قانون تجمیع عوارض» در مجلس تصویب شد که عملا باعث خروج لایحه مالیات بر ارزش افزوده از دستور کار شد.
دی ماه سال ۱۳۸۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام با تصویب «سیاست های کلی نظام در بخش مالی»، اصلاح نظام مالیاتی را با تاکید بر مالیات بر ارزش افزوده، به عنوان یکی از مواد این سیاست ها تصویب کرد. بر این اساس مجلس هفتم، بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده را که در مجلس قبل مغفول مانده بود، مجددا آغاز کرد.
بالاخره در ابتدای سال ۱۳۸۴ كلیات لایحه به تصویب نمایندگان رسید. در تیرماه ۱۳۸۵ مجلس با استناد به اصل ۸۵ قانون اساسی، مدت زمان اجرای آزمایشی قانون را ۵ سال تعیین و بررسی نهایی لایحه را به كمیسیون اقتصادی مجلس تفویض كرد.
مهرماه ۱۳۸۶ لایحه در کمیسیون تصویب شد و به شورای نگهبان ارسال شد. در طول چندماه لایحه دوبار برای برطرف کردن ایرادات وارده از سوی شورای نگهبان، به کمیسیون رفت و برگشت داشت.
تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده بعد از ۲۱ سال
در نهایت قانون مالیات بر ارزش افزوده در خردادماه ۱۳۸۷ در آخرین روزهای مجلس هفتم تصویب شد و اول تیر همان سال توسط رییس دولت نهم برای اجرا تا شهریور سال ۱۳۹۲ ابلاغ شد.
پس از پایان فرصت قانونی اصلاح و تمدید دوباره مدت اجرای آن، معاونت مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی در سال ۱۳۹۳ پیش نویس لایحه قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده را آماده کرد؛ لایحه مذکور بعد از تصویب نهایی در هیات دولت یازدهم، ابتدای سال جاری به کمیسیون اقتصادی مجلس دهم تقدیم شد.
بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده در دستور کار مجلس
به نظر می رسد طی روزهای آینده و قبل از آغاز بررسی لایحه بودجه سال آینده، شاهد بررسی این لایحه مهم در صحن علنی مجلس خواهیم بود. همزمان با بررسی این لایحه، لایحه دیگری با موضوع اجباری شدن نصب صندوق های فروش در اصناف هم مطرح است که به نوعی مکمل قانون مالیات بر ارزش افزوده است.
امید است که این قانون مهم که تاریخی ۳۰ ساله در اقتصاد جمهوری اسلامی دارد و جزو معدود طرح هایی است که نظر کارشناسی چندین دولت حول اجرای آن متفق بوده است، با انجام اصلاحات لازم در اسرع وقت، فرایند قانونی دائمی شدن را طی کرده و یکی از مهم ترین زیرساخت های نظام مالیاتی کشور را تثبیت کند.
