یکی از شاخصهای تعرفه گذاری در حوزه انرژی، نسبت قیمت انرژی -برای مثال گاز- بین بخش خانگی و صنعتی است. این شاخص برای بررسی میزان حمایت کشورها از تولید مورد استفاده قرار می گیرد.
هر چه نسبت قیمت انرژی بخش خانگی به صنعتی بیشتر باشد، نشان دهنده آن است که سیاست کشورها در قیمت گذاری انرژی حمایت از تولیدکنندگان بوده است؛ در مقابل پایین بودن این نسبت، برنامه کشورها برای عرضه انرژی ارزان به مصرف کنندگان را نشان می دهد که معمولا به مصرف بالای انرژی می انجامد.
به گزارش مسیر اقتصاد (مسیر اقتصاد)، بر اساس قیمت‌های تعیین شده از سوی شرکت ملی گاز ایران، بررسی داده های آماری نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۳، متوسط قیمت فروش گاز در فصل گرم برای بخش خانگی و صنعت به ترتیب ۱۴۴ و ۱۰۰ تومان و در فصل سرد به ترتیب ۸۴ و ۱۰۰ تومان بوده است [۱].
بنابراین قیمت گاز فروخته شده بخش خانگی از بخش صنعتی کشور در فصل سرد، ارزانتر و در فصل گرم، گرانتر بوده است.
برای بدست آوردن مقدار متوسط قیمت فروش رفته گاز بخش خانگی می‌توان از مقادیر مصرف ماهیانه کشور در سال ۱۳۹۳ بهره برد [۲].
گاز در ایران به تولیدکنندگان گرانتر از بخش خانگی فروخته می شود
با استفاده از داده‌های شرکت ملی گاز می‌توان برآورد کرد که قیمت متوسط گاز به فروش رفته در بخش خانگی این سال در حدود ۹۵ تومان بوده درحالی که گاز به بخش صنعتی، ۱۰۰ تومان فروخته شده است.
لذا می‌توان گفت که در کل قیمت گاز خانگی کشور در مقایسه با بخش صنعتی ارزانتر بوده یا تقریبا برابر هستند. نسبت قیمت گاز خانگی به صنعتی برای چند کشور دنیا و ایران در نمودار ۱ مشاهده میشود [۳]و [۴]:
با توجه به نمودار۱، نسبت قیمت گاز خانگی به صنعتی در فصل گرم ایران تا حدی منطبق بر شیوه قیمت‌گذاری در کشورهای پیشرفته است اما این نسبت در فصل سرد رعایت نشده و لذا به طور میانگین، قیمت گاز در بخش خانگی نسبت به بخش صنعتی در ایران پایین است.
حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت با تاکید بر همین نکته اظهار داشته است که سعی این وزراتخانه بر آن است تا قیمت گاز صنعت در سالهای آتی خیلی افزایش نداشته باشد اما با توجه به ضرورت صرفه‌جویی در بخش خانگی، قیمت این بخش کم کم افزایش یابد[۵].
البته لازم به ذکر است که این افزایش قیمت، برای جلوگیری از فشار به اقشار مختلف مردم عمدتا باید برای پله های بالای مصرف و پرمصرف ها اعمال شود. منطق دیگر برای این اقدام، کاهش اعطای یارانه پنهان به مصرف گاز است.
بر اساس تعرفه موجود در قبوض گاز سال ۱۳۹۵ و در یک اقلیم معمولی مانند تهران و در فصل سرد، محاسبات نشان می‌دهد که میزان یارانه پرداختی دولت به پله اول مصرفی (کم مصرف ها) حدود ۵۳ هزار تومان و میزان یارانه پرداختی به مشترکین موجود در پله آخر مصرفی (پرمصرف ها) حدود ۴۸۰ هزار تومان است.
اقدامات انجام شده
هرچند که بررسی داده‌های شرکت ملی گاز از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که ثابت نگه داشتن قیمت انرژی صنایع بزرگ و افزایش ۱۵% قیمت گاز خانگی در سال ۹۴، توانسته است تا حدی نسبت قیمت گاز این صنایع را به بخش خانگی تعدیل کند؛ اما افزایش ۵۰ تومانی قیمت گاز صنایع کوچک در فصل گرم سال ۱۳۹۵ (افزایش متوسط ۲۲ تومانی در مجموع سال) باعث شده است که واحدهای کوچک صنعتی، گاز گرانتری در مقایسه با بخش خانگی خریداری کنند.
این تفاوت قیمت، مصرف انرژی در بخش خانگی را نسبت به بخش صنعتی ارجح نموده و نتایج آن خود را در میزان مصرف انرژی در این دو بخش نشان می دهد.
ضرورت افزایش قیمت گاز خانگی برای پرمصرف ها
بنابراین ضروری است که علاوه بر کاهش شیب افزایش قیمت گاز در بخش صنعتی، افزایش قیمت‌های گاز خانگی با شیب تندتر و با تمرکز بر مشترکین پرمصرف صورت گیرد.
این افزایش منجر خواهد شد تا با کاهش یارانه پنهانی که به مصرف گاز در بخش خانگی اعطا می شود، دست دولت در حمایت از تولیدکنندگان در این زمینه باز باشد.
با درنظر گرفتن چنین سیاستی می‌توان بهتر به اهداف قانون برنامه ششم توسعه در قالب تکمیل طرح هدفمندسازی یارانه‌ها دست یافت که منطبق بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز هست.
پینوشت:
۱- ترازنامه انرژی، وزارت نیرو، ۱۳۹۳.
۲- گزارش عملکرد گاز سال ۱۳۹۳، مدیریت گازرسانی، امور بهره برداری.
۳- ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained
۴- Key World Energy Statistics 2015
۵- خبرگزاری فارس farsnews.com/13950920000331
