بررسی قوانین مالیات در کشورهای مختلف نشان می دهد که در عمده کشورها، انواع مالیات دارای تعریف‌ها و حوزه‌های مشترک بوده است. بررسی انواع مالیات در کشورها می تواند زمینه ساز استفاده از تجربیات جهان برای اصلاح نظام مالیاتی کشور باشد.
به گزارش مسیر اقتصاد، بررسی کشورهای گروه جی ۲۰ نشان می دهد که افراد و شرکت های مستقر و فعال در این کشورها ۷ گونه مالیات مختلف می پردازند. مالیات بر درآمد شرکت‌ها، مالیات تکلیفی، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر املاک و مستغلات، تمبر مالیاتی، مالیات بر ارزش‌افزوده و مالیات بر شعب اشاره کرد.
در ادامه این موارد توضیح داده شده است:
مالیات بر درآمد شرکت‌ها[۱]
مالیات بر درآمد شرکت‌ها اصلی‌ترین نوع مالیات‌هاست که شرکت‌ها ملزم به پرداخت آن هستند. در محاسبه این مالیات سود شرکت طبق تعاریف مالیاتی آن محاسبه میشود. برای یافتن این مقدار بخشی از درآمدهای شرکت به‌عنوان درآمد قابل‌قبول و برخی از هزینه‌ها به‌عنوان هزینه های قابل قبول در نظر گرفته میشود و پس از آنکه این هزینه ها را از مجموع درآمدها کسر کردیم، سود مالیاتی به دست می‌آید و سپس طبق نرخ‌های تعریف‌شده این مالیات محاسبه میشود. این مالیات در ایران هم وجود دارد.
مالیات تکلیفی[۲]
این مالیات مانند مالیات بر حقوق کارمندان در ایران، به‌صورت درصدی از مبلغ پرداختی حق کار در زمان پرداخت کسر میشود. این نوع مالیات عموماً با ۳ رویکرد بر اقلام مختلف گرفته میشود. رویکرد اول برای سادگی در امر پرداخت مالیات است به این معنی که بجای آنکه در هر مورد نیاز به ارائه اظهارنامه باشد، با توجه به قوانین، نرخ مالیات مستقیماً از مبلغ پرداختی کسر گردد.
رویکرد دوم، تأمین مستمر درآمدهای دولت است چرا که بجای تعویق پرداخت مالیات تا زمان ارائه اظهارنامه، در طول ایام سال و در هر زمانی که پرداختی صورت گیرد، این مالیات اخذ میشود. در برخی کشورها به همین دلیل در زمان پرداخت مبلغی کسر می‌گردد اما در انتهای سال این مالیاتهای پرداختی به عنوان پیش‌پرداخت مالیات در نظر گرفته می‌شوند.
رویکرد آخر نیز، عدم تعریف دریافت‌کننده وجه مورد نظر در سیستم مالیاتی است. این مورد عموماً در مورد پرداخت به اتباع خارجی و یا افرادی که اقدام به ارائه اطلاعات مالیاتی خود نمی‌کنند صدق می‌کند. در کشورهای مورد بررسی، بعضا مالیاتهای تکلیفی به این دلیل گرفته میشود.
مالیات بر عایدی سرمایه[۳]
عایدی سرمایه عموماً مالیات بر عواید حاصل از معاملات املاک و مستغلات و همچنین مالیات بر معاملات سهام را شامل میشود. در بیشتر کشورها این مالیات ذیل مالیات بر درآمد بوده و ساختاری مجزا ندارد اما درعین‌حال در برخی کشورها ساختار خاص خود را دارد.
در ایران خرید و فروش سهام مالیات دارد اما عواید حاصل از معاملات املاک و مستغلات مشمول مالیات نمی شود.
مالیات بر املاک و مستغلات[۴]
این مالیات عموماً توسط شهرداری اخذ میشود و معادل عوارض شهرداری است اما نرخ آن عموماً بر اساس ارزش ملک تعریف میشود. برای مثال، در ترکیه ۰.۱% از ارزش ساختمان با کاربری مسکونی به‌صورت سالانه به عنوان عوارض دریافت میشود.
در ایران عوارض شهرداری معمولا از شهروندان گرفته می شود اما مالیات به این معنا وجود ندارد و معاملات املاک و مستغلات و افزایش قیمت آن مشمول مالیات نمی شود.
تمبر مالیاتی[۵]
این مالیات جزو اولین مالیات‌هایی بوده که توسط حاکمان دریافت می‌شده است. فلسفه این مالیات برای تأیید معاملات و اسناد بوده است و با الصاق این تمبر به اسناد، آن‌ها وجاهت قانونی پیدا کرده و از نظر حقوقی قابلیت پیگرد داشته است. در ایام کنونی نیز این مالیات همچنان ادامه دارد ولی در برخی کشورها با توجه به نفوذ و گستردگی نظام مالیاتی، این نوع مالیات حذف شده است.
این نوع مالیات در ایران هم وجود دارد.
مالیات بر ارزش‌افزوده[۶]
پیش از معرفی مالیات بر ارزش‌افزوده، در جهان مالیات بر مصرف وجود داشت که تنها بر قیمت محصول فروخته شده این مالیات گرفته می‌شد. اما مدتی بعد مالیات بر ارزش‌افزوده معرفی شد که بر این اساس از ارزش‌افزوده‌ای که بنگاه تولید می‌کند، مالیات گرفته میشود و در اصل مصرف‌کننده نهایی کالا باید مالیات بر قیمت خرید را پرداخت کند.
به این منظور، شرکت مالیات دریافتی از مشتری را از مالیات پرداختی بنگاه در زمان خرید عوامل تولید خود کسر کرده و این مابه‌التفاوت را باید به دولت پرداخت کند.
این نوع مالیات نیز چند سالی است که در کشور فعال شده و نرخ آن ۹ درصد است.
مالیات بر شعب[۷]
عموماً شعب شرکت‌های خارجی که اقدام به فعالیت در کشوری می‌کنند، علاوه بر مالیاتهای متداول مانند مالیات بر درآمد شرکت‌ها، ملزم به پرداخت مالیات بیشتر هستند. این مالیات به دو طریق مختلف گرفته میشود. در حالت اول بر همان موارد تعریف شده در مالیات بر درآمد شرکت‌ها، نرخ اضافی گرفته میشود و در حالت دیگر، در زمانی که شعبه اقدام به انتقال سود و یا سرمایه کسب شده به خارج از کشور می‌کند، مالیات گرفته میشود.
این نوع مالیات نیز به این شکل در کشور وجود ندارد؛ البته به نظر می رسد دلیل اصلی آن حضور کم شرکت های خارجی در داخل کشور باشد.
جای خالی مالیات بر عایدی سرمایه و املاک و مستغلات
بررسی قوانین مالیاتی کشورهای گروه جی ۲۰ در مقایسه با ایران نشان می دهد که در کشور ما در میان انواع مالیات، مالیات بر عایدی سرمایه حاصل از کسب سود در بازار زمین و مسکن و به طور کلی مالیات های مرتبط با املاک و مستغلات مغفول مانده و مورد استفاده قرار نگرفته است.
این مالیات علاوه بر کنترل سوداگری در زمین و مسکن و افزایش قیمت ناشی از آن، عرضه زمین و مسکن در اقتصاد را نیز افزایش می دهد. ضروری است قوانین لازم برای تعریف پایه های جدید مالیاتی به منظور اخذ این نوع مالیات هر چه سریعتر در کشور ایجاد شود تا از مسکن به عنوان یک کالای مصرفی نه یک کالای سرمایه ای و جهت سرمایه گذاری استفاده شود.
پینوشت:
[۱] Corporate Income Tax
[۲] Withholding Tax
[۳] Capital Gain Tax
[۴] Real State Tax
[۵] Stump Tax
[۶] Value Added Tax
[۷] Tax on Branch
