مسیر اقتصاد/ در پی تشدید تنش‌های تجاری جهانی، تحولی چشمگیر در بازارهای مالی مشاهده شده است که می‌تواند پایه‌های نظام پولی بین‌المللی را دگرگون کند. بانک‌ها و مؤسسات مالی گزارش می‌دهند که تقاضا برای مشتقات ارزی که دلار آمریکا را دور می‌زنند، به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته که نشان‌دهنده افزایش دلارزدایی است. این روند نشان‌دهنده تمایل فزآینده شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران برای کاهش وابستگی به ارز ذخیره جهانی است، پدیده‌ای که می‌تواند پیامدهای عمیقی برای اقتصاد جهانی داشته باشد.
جهش در معاملات غیردلاری از طرف شرکت‌های چند ملیتی
شرکت‌های چند ملیتی به صورت فزآینده‌ای به دنبال راهکارهای مالی هستند که نقش دلار را به عنوان واسطه کاهش دهد. درخواست‌ها برای معاملات مستقیم بین ارزهایی مانند یوان چین، دلار هنگ‌کنگ، درهم امارات و یورو در حال افزایش است؛ به عنوان مثال، یک شرکت مصری که نیاز به پزو فیلیپین دارد، دیگر لزوماً از دلار به عنوان واسطه استفاده نمی‌کند، بلکه مستقیماً به تبدیل ارزهای محلی روی می‌آورد. این تغییر رفتار مالی نشان‌دهنده تحولی اساسی در نحوه انجام معاملات بین‌المللی است.
یک استراتژیست مالی مشهور نسبت به کاهش شدید ۲.۵ تریلیون دلاری معامله با دلار هشدار داده است. او معتقد است این روند می‌تواند جذابیت بلندمدت دلار را به شدت کاهش دهد. این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که شاخص دلار بلومبرگ در سال جاری حدود ۶ درصد کاهش یافته و نوسانات ناشی از تنش‌های تجاری بر عدم اطمینان‌ها افزوده است. این مسئله می‌تواند به تشدید روند دلارزدایی نیز بی‌انجامد.
چه عواملی منجر به تسریع در روند دلارزدایی شده است؟
چندین عامل کلیدی این تحول را تسریع کرده‌اند. در مرحله اول، پیشرفت‌های فناوری مالی امکان انجام معاملات پیچیده بین ارزهای مختلف را با هزینه کمتر فراهم کرده است. کارشناس ارشد یک مؤسسه مالی بین‌المللی خاطرنشان می‌کند: طرف‌های تجاری دریافته‌اند که هزینه معاملات مستقیم ممکن است چندان بالاتر از استفاده از دلار نباشد.
در مرحله دوم، تحریم‌های غرب علیه روسیه پس از حمله به اوکراین، بسیاری از کشورها را به فکر کاهش وابستگی به سیستم مالی دلارمحور انداخته است. در آخر نیز، تلاش‌های چین برای بین‌المللی‌سازی یوان به نتایج محسوسی رسیده است. این کشور با امضای توافق‌نامه‌های تسویه ارزی با برزیل، اندونزی و دیگران، زیرساخت لازم برای معاملات غیردلاری را تقویت کرده است.
ظهور یوان به عنوان رقیب دلار
اگرچه سهم یوان در پرداخت‌های جهانی هنوز حدود ۴.۱ درصد است (در مقایسه با ۴۹ درصد دلار)، نشانه‌های رشد قابل توجهی مشاهده می‌شود. سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی چین (CIPS) در سال ۲۰۲۴ با رشد بیش از ۴۰ درصدی به حجم ۱۷۵ تریلیون یوان (۲۴ تریلیون دلار) رسیده است. صادرکنندگان چینی نیز به نحوه فزآینده‌ای درآمدهای دلاری خود را به یوان تبدیل می‌کنند، روندی که معکوس رفتار سنتی آن‌ها طی سالیان اخیر بوده است. در نمودار ذیل، افزایش پرداخت‌های بین‌المللی به یوان آمریکا مشاهده و قابل ارزیابی است.
یک کارشناس مسائل ارزی خاطرنشان می‌کند: وام‌های یوانی می‌توانند تا یک‌سوم هزینه وام‌های دلاری باشند. با این حال، او هشدار می‌دهد که نقدینگی محدود یوان در خارج از چین هنوز یک چالش اساسی است. رشد چشمگیر صادرات چین به آسیای جنوب شرقی (۸۰ درصد در پنج سال) و خاورمیانه (۱۰۰ درصد رشد) نیز به تقویت نقش یوان کمک کرده است.
چالش‌های پیش‌رو و آینده نامشخص دلار
با وجود این تحولات، کارشناسان معتقدند جایگزینی کامل دلار فرآیندی بسیار طولانی خواهد بود. اولاً، هیچ ارز دیگری از عمق بازار و نقدینگی دلار برخوردار نیست. حتی یورو که زمانی به عنوان رقیب اصلی دلار مطرح بود، در دو سال گذشته با کاهش سهم در معاملات جهانی مواجه شده است. در نمودار پایین اما نوسانات دلار در اوایل وضع تعرفه‌های تجاری قابل بررسی است.
تحلیلگران دویچه بانک در یادداشتی تأکید کرده‌اند: جایگزینی دلار نیاز به تغییرات دوران‌ساز در محیط بین‌المللی دارد، اما شواهد نشان می‌دهد که چنین تغییراتی در حال وقوع است. آن‌ها هشدار می‌دهند که ترکیب تنش‌های تجاری، تحریم‌های یک‌جانبه و بی‌ثباتی سیاسی می‌تواند شتاب این روند را افزایش دهد.
گذار تدریجی جهان به نظام چند ارزی
به نظر می‌رسد نظام مالی جهانی در آستانه تحولی تاریخی قرار دارد. اگرچه دلار آمریکا در کوتاه‌مدت جایگاه برتری خود را حفظ خواهد کرد، اما روند فزآینده دلارزدایی در معاملات تجاری و مالی نشان‌دهنده تمایل کشورها به کاهش وابستگی به این ارز است. این گذار احتمالا به جای جایگزینی کامل دلار با یک ارز واحد، به سمت نظامی چندقطبی ارزی پیش خواهد رفت که در آن یوان، یورو و احتمالاً ارزهای دیگری مانند روپیه هند نقش پررنگ‌تری ایفا خواهند کرد.
موفقیت این گذار به توانایی کشورها در توسعه زیرساخت‌های مالی جایگزین، افزایش نقدینگی ارزهای محلی و حفظ ثبات اقتصادی بستگی دارد. در هر صورت، به نظر می‌رسد دوران انحصار دلار به عنوان تنها ارز مسلط جهانی به پایان خود نزدیک می‌شود و جهان باید خود را برای نظام مالی پیچیده‌تر و چندقطبی‌تری آماده کند.
منبع: بلومبرگ
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
