به گزارش مسیر اقتصاد ترکمنستان در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۸۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولید کرده که نیمی از آن به چین صادر شده است.[۱] راهبرد فعلی ترکمنستان برای صادرات گاز طبیعی خود به کشورهای دیگر، استفاده از ظرفیت‌های بالقوه همسایه خود، یعنی ایران است. اما از طرفی، وجود مسائل و چالش‌های حل نشده بین ایران و ترکمنستان، ایجاد این همکاری را با ابهاماتی روبه‌رو کرده است.
تنوع بخشی به مقاصد صادرات گاز طبیعی مهم‌ترین هدف ترکمنستان است
ترکمنستان در حال حاضر، قرارداد صادرات گاز طبیعی با آذربایجان را به میزان دو میلیارد متر مکعب منعقد کرده و سهم ایران از این سوآپ گازی، بیست درصد حجم کل قرارداد است. در عین حال، تهران آمادگی خود را برای افزایش حجم سوآپ سالانه ترکمنستان و آذربایجان به ۵.۵ میلیارد متر مکعب به دو طرف اعلام کرده است.
در ادامه تلاش‌های ترکمنستان برای بازاریابی گاز طبیعی، مقامات ترکمنستان و عراق در نوامبر ۲۰۲۳ در عشق‌آباد با هم ملاقات داشتند تا در مورد چشم‌انداز صادرات گاز طبیعی ترکمنستان به عراق تا سقف ۹ میلیارد متر مکعب در یک دوره پنج ساله مذاکره کنند. در این بین، نقش ایران برای ترکمنستان در این سوآپ گازی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
مذاکره با عراق برای صادرات گاز طبیعی، یکی از راهبردهای ترکمنستان برای تنوع‌بخشی به مقاصد صادرات گاز خود است. عشق آباد گاز خود را برای مدت طولانی به دو کشور چین و روسیه صادر می‌کرد که قرارداد صادرات گاز طبیعی به روسیه در پایان ماه ژوئن ۲۰۲۴ منقضی خواهد شد و روسیه به دلیل کاهش صادرات خود به کشورهای اتحادیه اروپا، عزمی برای تمدید قرارداد ندارد و به همین دلیل، ترکمنستان به دنبال بازاریابی برای صادرات گاز طبیعی خود به دیگر کشورها است.
در عین حال، ترکمنستان هدف‌گذاری‌های مناسبی برای صادرات گاز طبیعی خود انجام داده است. عشق آباد در سال ۲۰۲۳ قراردادی را برای صادرات ۲ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال به ازبکستان منعقد کرد و قرارداد صادرات گاز به آذربایجان از مسیر ایران را بازنویسی کرد. همچنین قرار است صادرات گاز به آذربایجان از ۴.۵ میلیون متر مکعب به ۱۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش یابد.
کاهش منافع سیاسی_اقتصادی روسیه در صورت ورود ترکمنستان به بازار گاز اروپا
بزرگ‌ترین هدف ترکمنستان برای صادرات گاز طبیعی، انتقال گاز طبیعی به اروپا از مسیر ساخت خط لوله ترانس خزر (TCP) است که ترکمنستان را به آذربایجان متصل می‌کند و احداث آن، هزینه‌ای بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار خواهد داشت. در این بین، روسیه مخالفت خود را با احداث خط لوله TCP نشان داده است؛ چرا که علاقه‌ای به حضور ترکمنستان در بازار گاز طبیعی اروپا به دلیل کاهش منافع اقتصادی_سیاسی خود ندارد.
بعد از اعلام مخالفت روسیه برای احداث خط لوله TCP، ترکمنستان به بررسی امکان صادرات گاز طبیعی از مسیر خطوط لوله ایران به ترکیه و اروپا پرداخته است. در ۶ دسامبر ۲۰۲۳ گفتگوهایی در عشق آباد بین نمایندگان ترکمنستان و ترکیه در زمینه همکاری اقتصادی پیرامون ترانزیت گاز از ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران انجام شده است.
آیا ایران اجازه صادرات گاز طبیعی ترکمنستان به ترکیه را خواهد داد؟
در حال حاضر، دو خط لوله از ترکمنستان به ایران قادر به انتقال گاز هستند که عبارت‌اند از: خط لوله کورپجه-کردکوی با ظرفیت ۸ میلیارد متر مکعب در سال و خط لوله دولت آباد-سرخس-خانگیران با ظرفیت ۱۲.۵ میلیارد متر مکعب. این خطوط لوله می‌توانند بالغ بر ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را از طریق ایران به کشورهای دیگر منتقل کنند.
نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است، این موضوع است که آیا ایران اجازه صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه را از طریق خطوط لوله خود خواهد داد؟ چرا که این امکان وجود دارد که ترکیه از ابزار واردات گاز از ترکمنستان برای چانه‌زنی و کاهش قیمت گاز وارداتی از ایران استفاده کند.
در این بین، مقامات ترکیه از هرگونه اظهار نظری در رابطه با مذاکرات واردات گاز طبیعی از ترکمنستان یا پیشرفت در مذاکرات موازی برای تمدید واردات گاز از ایران که قرارداد آن سال ۲۰۲۶ منقضی می‌شود، خودداری کرده‌اند. در عین حال به نظر می‌رسد که مذاکرات اخیر ترکمنستان با ترکیه به بن‌بست خورده است. در حالی که دسترسی ترکیه به گاز ترکمنستان از طریق خط لوله، می‌تواند امنیت تأمین گاز آنکارا را تضمین نماید.
پی‌نوشت:
[۱] www.trade.gov/country-commercial-guides/turkmenistan-oil-gas
منبع:
انتهای پیام/ انرژی
