مسیر اقتصاد/ مونومر وینیل استات[۱] یکی از محصولات پایین‌دستی زنجیره ارزش استیک‌اسید[۲] و متانول است. این ماده نقش مهمی در صنایع چسب، رنگ و رزین دارد. اما تاکنون در کشور توسعه پیدا نکرده و محصولات پایین‌دست آن از طریق واردات تأمین می‌شود.
میزان تولید وینیل استات مونومر تا سال ۲۰۳۲ به ۱۰ میلیون تن می‌رسد
ظرفیت جهانی تولید مونومر وینیل استات در سال ۲۰۱۵ حدود ۷.۶ میلیون تن بود اما در این سال کمتر از ۵ میلیون تن از این مونومر تولید شده است. روند تولید این محصول تا سال ۲۰۱۹ افزایشی بود. ولی در بازه شیوع کرونا، تولید مونومر وینیل استات با چالش روبه رو شد.
اما پس از این شرایط، روند تولید جهانی وینیل استات مونومر دوباره افزایشی شد و مطابق نمودار زیر، در سال ۲۰۲۲ تولید این محصول به ۶.۶ میلیون تن رسید. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۲ با نرخ رشد ترکیبی ۴.۴۱ درصد رشد کند و به ۱۰.۲ میلیون تن در سال برسد.
ارزش بازار مونومر وینیل استات در سال ۲۰۲۳ به ۱۰.۴ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۲ با نرخ رشد ترکیبی ۵ درصد رشد کند و به ۱۶ میلیارد دلار برسد. علت افزایش بیشتر ارزش بازار نسبت به میزان تولید، عمدتا افزایش هزینه‌های زیرساختی، کمبود خوراک و قوانین سخت‌گیرانه محیط‌زیستی است. این موارد موجب می‌شود تا میزان تولید کمتر از میزان تقاضا رشد کند و در نتیجه ارزش بازار مونومر وینیل استات، افزایش قابل توجهی داشته باشد.
وینیل استات، یک محصول پرکاربرد در صنایع مصرف نهایی
مونومر وینیل استات دارای خواص متعددی مانند چسبندگی، شفافیت نوری و تشکیل الیاف است و در صنایع تولید کننده محصولات نهایی از جمله بسته‌بندی، رنگ و رزین، چسب و درزگیر، کفپوش و نساجی کاربرد دارد.
عمده مصرف مونومر وینیل استات در صنایع چسب و درزگیر است. این مونومر یک بلوک و ساختار شیمیایی مستحکم ایجاد می‌کند و به عنوان یک ماده اولیه مقرون به صرفه برای تولید طیف وسیعی از انواع چسب‌ها استفاده می‌شود.
مونومر وینیل استات عمدتا برای تولید پلی وینیل استات و اتیلن وینیل استات کاربرد دارد. پلی وینیل استات که بیشترین سهم تقاضای جهانی برای مونومر وینیل استات را دارد، یک پلیمر مصنوعی لاستیکی آلیفاتیک است و در تولید رنگ‌ها، چسب‌ها، پوشش‌های کاغذی و صنایع نساجی استفاده می‌شود. دیگر محصول پرکاربرد این زنجیره، پلیمر اتیلن وینیل استات[۳] است که برای تولید فیلم بسته‌بندی، کیسه‌های سنگین، زیره کفش، پوشش اکستروژن، پوشش سیم و کابل، چسب‌های حرارتی و فوم متقاطع استفاده می‌شود.
واردات بیش از ۷۰ میلیون دلاری محصولات زنجیره وینیل استات
محصولات زنجیره پایین دست وینیل استات، در صنایع پایین‌دستی کشور کاربرد بالایی دارد. اما میزان تولید این محصول پاسخگوی نیاز داخلی نیست و نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود.
نمودار زیر، میزان واردات محصولات پایین دست مونومر وینیل استات را نشان می‌دهد. میزان واردات محصولات پایین دستی وینیل استات به حدود ۷۰ میلیون دلار در سال رسیده است، اما اغلب با مشکلات زیادی روبه‌رو است. واردات این محصولات در طی سال‌ها گذشته، نوسانات زیادی داشته است و بسیاری از شرکت‌های پایین دستی تولیدکننده محصولات مصرفی، همچون چسب، زیره کفش، کفپوش‌ها و غیره با مسئله کمبود این دو محصول روبه رو هستند.
تولید مونومر وینیل استات موجب توسعه صنایع پایین‌دستی می‌شود
به واسطه حجم بالای تولید متانول و لزوم توسعه زنجیره ارزش این ماده پایه پتروشیمی، تولید استیک اسید و محصولات پایین دستی آن یک گزینه مناسب برای پتروشیمی‌های متانولی کشور است؛ در سال‌های آتی، هم ارزش جهانی وینیل استات که یکی از محصولات پایین‌دستی استیک اسید است افزایش خواهد یافت و حاشیه سود بالایی دارد و هم میزان تقاضای داخلی و به دنبال آن میزان واردات این محصولات روند افزایشی خواهد داشت.
ایجاد ارزش افزوده ۱ میلیارد دلاری با توسعه زنجیره استیک اسید
علاوه‌بر این، به واسطه عدم تولید این محصولات و واردات آن، صنایع پایین دستی همواره با مسئله تأمین مواد اولیه روبه‌رو هستند که با تولید و تأمین مواد اولیه، تولید این واحدها افزایش یافته و توسعه پیدا خواهند کرد. در نتیجه تولید استیک اسید، وینیل استات و اتیلن وینیل استات، علاوه بر جلوگیری از واردات و ایجاد ارزش افزوده بر متانول، موجب توسعه صنایع کوچک و بزرگ پایین دستی خواهد شد.
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش متان در ایران»
پی نوشت:
[۱] Vinyl acetate monomer
[۲] Acetic acid
[۳] EVA
انتهای پیام/ انرژی
