مسیر اقتصاد/ استیک اسید[۱] یکی از محصولات اصلی زنجیره ارزش متانول است و یک ماده میان‌دستی صنعت پتروشیمی محسوب می‌شود. استیک اسید هم به صورت مستقیم در صنایع کاربرد دارد هم برای تولید برخی از محصولات پایین دستی صنعت پتروشیمی استفاده می‌شود.
سبد محصولات زنجیره ارزش استیک اسید بر ۴ محصول متمرکز است
بر اساس نمودار زیر، عمده استیک اسید تولید شده در جهان صرف تولید مونومر وینیل استات، ترفتالیک اسید، اتیل استات و استیک انیدرید می‌شود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد سهم این چهار محصول در سبد محصولات استیک اسید همواره افزایشی باشد و تا سال ۲۰۳۰، مجموعا به حدود ۹۸ درصد برسد.
محرک اصلی بازار استیک اسید، مونومر وینیل استات[۲] است. وینیل استات برای ساخت پلی وینیل استات[۳]، پلیمری که اغلب در رنگ‌ها، چسب‌ها، نرم‌کننده‌ها و روکش‌های نساجی کاربرد دارد، استفاده می‌شود. همچنین مونومر وینیل استات برای تولید وینیل استات/اتیلن[۴]، کوپلیمرهای اتیلن وینیل استات[۵]، پلی وینیل الکل[۶] و اتیلن وینیل الکل[۷] استفاده می‌شود. این مواد در صنایعی مانند رنگ‌ها، منسوجات، ترکیبات پلی‌اتیلن[۸] سیم و کابل، شیشه‌های ایمن چند لایه و بسته‌بندی کاربرد بسیار زیادی دارند.
ارزش بازار استیک اسید تا سال ۲۰۳۲ به ۴۰ میلیارد دلار می‌رسد
روند بازار استیک اسید به شکل قابل توجهی به عرضه خوراک متانول در سراسر جهان وابسته است. در سال ۲۰۲۲، به واسطه افزایش قیمت گاز طبیعی و کاهش قیمت متانول، قیمت استیک اسید روندی نزولی را طی کرد و میزان عرضه استیک اسید، با افزایش قابل توجه به ۱۵ میلیون‌تن به ارزش ۲۲.۶ میلیارد دلار رسید.
اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد میزان عرضه و ارزش بازار استیک اسید در سال‌های آتی متناسب با عرضه و تقاضای متانول، روند با ثباتی داشته باشد. بر اساس نمودار زیر، پیش‌بینی می‌شود میزان تولید استیک اسید با نرخ رشد ترکیبی ۴ درصد، به ۲۱ میلیون تن برسد. حتی پیش‌بینی می‌شود به واسطه افزایش تقاضا، ارزش بازار این محصول با نرخ رشد ۵.۲۹ درصدی، به ۳۸ میلیارد دلار برسد و قیمت استیک اسید در سال‌های آتی افزایشی باشد.
استیک اسید بهتر است توسط پتروشیمی‌های متانولی تولید شود
به شکل صنعتی از دو روش کربونیلاسیون متانول و اکسیداسیون اتیلن برای تولید استیک اسید استفاده می‌شود. روش کربونیلاسیون متانول، به دلیل پیچیدگی کمتر و خوراک ارزان‌تر، محبوبیت بیشتری داشته و عمده استیک اسید جهانی از این روش تولید می‌شود.
فرایند تولید استیک اسید از متانول، نیاز به مقدار قابل توجهی کربن مونوکسید دارد. به واسطه اینکه در فرآیند تولید متانول، مقداری کربن مونوکسید باقی مانده که می‌تواند در تولید استیک اسید به کار برود، تولید استیک اسید بهتر است در خود شرکت‌های متانولی صورت گیرد تا هم ارزش افزوده بیشتری نسبت به تولید متانول داشته باشد و هم هزینه تولید کاهش پیدا کند.
به طور حتم با وجود حجم بالای تولید متانول در کشور و صادرات ۸ میلیون تنی این ماده، فرصت بالایی برای ورود ایران به تولید استیک اسید وجود دارد. اما از میان ۹ پتروشیمی تولیدکننده متانول کشور، تنها پتروشیمی فن‌آوران یک ظرفیت ۱۵۰ هزارتنی برای تولید استیک اسید ایجاد کرده و تولید استیک اسید در کشور مغفول مانده است.
صادرات ۱۵۱ هزارتن استیک اسید در سه سال گذشته
با وجود ظرفیت پایین تولید استیک اسید در کشور، ایران یک صادرکننده استیک اسید محسوب می‌شود و بخش زیادی از تولید خود را صادر می‌کند. مطابق نمودار زیر، صادرات استیک اسید در سه سال گذشته مجموعا ۱۵۱ هزارتن به ارزش ۶۵ میلیون دلار بوده است که نسبت به صادرات متانول، حاشیه سود بیشتری دارد.
در شرایطی که کشور با مسئله مازاد متانول روبه‌رو است، تولید استیک اسید می‌تواند ۱ میلیون تن از متانول تولید شده در کشور را مصرف کند و ارزش افزوده بالاتری نسبت به صادرات متانول داشته باشد. همچنین بهتر است همراه با توسعه و افزایش تولید استیک اسید، زنجیره ارزش این ماده، مخصوصا وینیل استات توسعه پیدا کند تا از واردات محصولات پایین دستی جلوگیری شود و نیاز صنایع پایین‌دستی کشور تأمین گردد. ارزش افزوده تولید محصولات زنجیره ارزش استیک اسید به حدود ۱ میلیارد دلار خواهد رسید.
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش متان در ایران»
پی‌نوشت:
[۱] Acetic Acid
[۲] VAM
[۳] PVA
[۴] VAE
[۵] EVA
[۶] PVOH
[۷] EVOH
[۸] PE
انتهای پیام/ انرژی
