مسیر اقتصاد/ در مرداد ماه سال ۹۹ شرکت صنایع پتروشیمی امیرآباد مازندران به‌صورت سهامی خاص تشکیل شد و در جلسه هفدهم اسفند ماه همان سال، هیئت وزیران مصوب کرد که زیرساخت‌های لازم برای احداث یک پارک اختصاصی تولید پروپیلن از گاز طبیعی (GTP) در منطقه امیرآباد مازندران مشتمل بر تأمین و آماده‌سازی زمین، احداث مخازن و تأسیسات انتقال پروپیلن به‌منظور استقرار واحدهای تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن جمعاً به ظرفیت ۴۰۰ هزار تن در سال و احداث تأسیسات انتقال پروپیلن به منطقه عمومی دامغان احداث شود.
این مصوبه مخالفت‌هایی را از سوی تشکل‌های مختلف، به‌ویژه تشکل‌های محیط زیستی به‌دنبال داشت. همچنین علاوه بر این مخالفت‌ها و فاقد توجیه بودن احداث پتروشیمی در نزدیکی تالاب میانکاله احداث این مجتمع پتروشیمی از نظر ابعاد اقتصادی هم توجیه لازم را ندارد. مهم‌ترین این دلایل عبارت‌اند از:
- هزینه سنگین انتقال پروپیلن و متانول تولیدی از امیرآباد به جنوب کشور برای صادرات
- عدم مطالعات مکان‌یابی و آمایش سرزمینی
- تشدید کسری گاز شبکه شمال کشور در فصل‌های سرد سال
- عدم برخورداری از اشتغال‌زایی قابل توجه در طرح GTP امیرآباد
هر یک از دلایل فوق در ادامه به طور مفصل تشریح خواهند شد.
پروپیلن و متانول تولیدی پتروشیمی میانکاله بازار مصرفی در امیرآباد و دامغان ندارد
در طرح پتروشیمی میانکاله زنجیره تولید و توسعه طرح ناتمام است، زیرا برای تبدیل پروپیلن به محصولات با ارزش افزوده بیش‌تر صنایع پایین‌دستی در استان مازندران پیش‌بینی و تعریف نشده است و اطلاعات ارائه شده، ثابت نمی‌کند که احداث واحدهای تولیدی زنجیره پروپیلن از مزیت‌های نسبی منطقه امیرآباد و دامغان باشد.
علاوه بر آن در این طرح مطالعات بازار صورت نگرفته است و هیچ برآوردی از این‌که ۴۰۰ هزار تن در سال پروپیلن انتقالی به دامغان در کجا مصرف خواهد شد، وجود ندارد. اطلاعات اجمالی از نیاز بازار در منطقه دامغان و مناطق همجوار نشان می‌دهد، که امکان جذب تمام پروپیلن و زنجیره‌های بعد از آن در منطقه مورد نظر و مناطق همجوار وجود ندارد و احتمالاً محصولات تولیدی در آن مناطق با هزینه‌های انتقال قابل توجهی به مبادی صادراتی منتقل شود که با احتساب هزینه انتقال (حدود ۲۵ دلار بر تن)، طرح از توجیه اقتصادی خارج می‌شود.
همچنین در واحد تولید متانول این طرح (GTM) مقدار ۶۶۰ هزار تن در سال متانول تولید خواهد شد که مقدار ۲۳۵ هزار تن آن به صورت متانول به عنوان محصول نهایی تولید خواهد شد و با احتساب سایر محصولات مایع جانبی، حجمی حدود ۳۰۰ هزار تن در سال محصول مایع خطرناک و با نقطه اشتعال بالا در منطقه امیرآباد تولید می‌شود که حتی یک درصد آن هم در منطقه جذب و مصرف نمی‌شود و ۹۹ درصد آن صادراتی است.
هزینه انتقال این حجم متانول به مبادی صادراتی بالا است (حدود ۴۵ تا ۶۰ دلار در تن) و هزینه‌های زمان بهره‌برداری را به طور چشمگیری افزایش داده و طرح را فاقد توجیه اقتصادی می‌کند. ضمن این‌که ایمنی منطقه و جاده‌های مسیر تا مبادی صادراتی را به خطر می‌اندازد.
احداث طرح GTP امیرآباد تخریب تالاب میانکاله را به دنبال خواهد داشت
طرح تولید پروپیلن امیرآباد-دامغان فاقد مطالعات مکان‌یابی و آمایش سرزمینی است. این طرح بخش قابل توجهی از زمین‌های مناطق امیرآباد، مناطق فی مابین امیرآباد و دامغان و شهر دامغان را برای احداث واحدها، سایت مخازن ذخیره و خط لوله انتقال پروپیلن، اشغال خواهد کرد (حداقل زمینی به ابعاد ۱۴ متر عرض و ۲۰۰ کیلومتر طول برای احداث خط انتقال پروپیلن) که بخشی از این زمین‌‌ها، از مناطق مرغوب کشاورزی و باغداری است که در عدم توجیه طرح تأثیر‌گذار است.
در واقع هیچ‌گونه مطالعات آمایش سرزمینی و پدافند غیرعاملی روی طرح به عمل نیامده است و موضوع در حد ابتدایی و به صورت پیشنهادی خیلی سطحی است. احداث مخازن پروپیلن در مناطق امیرآباد و دامغان، ایمنی این مناطق را به مخاطره می‌اندازد. همچنین روش‌های انتقال پروپیلن از دامغان به مقاصد ثانوی، مشخص نگردیده و انطباق این روش‌ها با مزیت‌های نسبی و امکانات زیرساختی منطقه دامغان از ابهامات اساسی طرح است.
ضمن این‌که طرح پتروشیمی امیرآباد (میانکاله) که پیش‌تر از سوی وزارت نفت مجوز گرفته، احداث آن منوط به مجوز محیط زیستی است. البته این طرح همان‌طور که در قبل بیان شد علاوه بر مسائل محیط زیستی و تخریب تالاب میانکاله از جنبه اقتصادی هم زیرسوال است.
احداث پتروشیمی خوراک گازی تشدید ناترازی گاز را در پی دارد
شمال کشور در فصل‌های سرد با کسری گاز در شبکه مواجه است و در زمستان سال گذشته تلاش شد با تدبیر سوآپ گاز ترکمنستان، به پایداری شبکه گاز شمال کشور کمک شود. در چنین شرایطی تخصیص گاز به یک مجتمع پتروشیمی که خوراک اصلی آن گاز طبیعی است، آن هم در استان مازندران که تلاش برای پایداری شبکه گاز آن در زمستان هر سال در اولویت قرار می‌گیرد، توجیه‌پذیر نیست.
بخش بالادستی صنعت پتروشیمی بدون احداث زنجیره ارزش آن اشتغال‌زایی ندارد
یکی از دلایل موافقان طرح GTP امیرآباد، اشتغال‌زایی بالای آن و رفع مشکلات ناشی از بی‌کاری در استان مازندران است. در حالی‌که بخش بالادستی صنعت پتروشیمی بدون احداث زنجیره ارزش، نسبت به حجم سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی قابل‌توجهی ندارد و در صورتی این طرح می‌تواند از نظر اشتغال‌زایی مورد توجه باشد که صنایع پایین‌دستی پتروشیمی برای تکمیل زنجیره ارزش کنار آن احداث شود که با توجه به محل قرارگیری این طرح، گسترش صنایع شیمیایی در این منطقه، به از بین رفتن بیش‌تر محیط زیست منطقه میانکاله منجر خواهد شد.
به طور کلی احداث مجتمع پتروشیمی در شمال کشور با توجه به دور بودن از بازار مصرف داخلی و صادراتی، تنها در صورتی توجیه‌پذیر خواهد بود که خطوط جدید انتقال محصولات تا مرکز یا جنوب کشور احداث شود که این مسئله به معنای سرمایه‌گذاری مازاد و غیراقتصادی از محل بیت‌المال برای توجیه‌پذیر شدن طرح خواهد بود. از طرفی با توجه به مسئله ناترازی گاز در کشور و دسترسی به خوراک متانول و پروپان قابل توجه، بهتر و توجیه‌پذیرتر است که به‌جای سرمایه‌گذاری و تولید پروپیلن از روش GTP، با روش‌های PDH و MTP این عمل در کشور و با رعایت اصول امکان‌سنجی صورت گیرد[۱].
پی‌نوشت:
[۱] گزارش کارشناسی اندیشکده اقتصاد مقاومتی، با موضوع «ارزیابی طرح جامع پروپیلن؛ اسلام‌آباد غرب، عسلویه و امیرآباد»
انتهای پیام/ انرژی
