مسیر اقتصاد/ مطالعه موردی در چین نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری دولت، مهم‌ترین نقش را برای توسعه صنعت پتروشیمی مخصوصا پروپیلن و زنجیره ارزش آن داشته است. همواره سیاستهای خود اتکایی و کاهش هزینه تولید با ابزارهایی همچون مشوقهای مالیاتی، افزایش تعرفه واردات و افزایش تولید مواد اولیه صنایع موجب توسعه زنجیره ارزش در چین شده است.
فعالیت ۳۰ هزار شرکت چینی در حوزه زنجیره ارزش نفت و گاز
دولت چین بیش از ۹۰ درصد از مالکیت صنایع پتروشیمیایی کشور خود را در اختیار دارد و با توسعه عمودی و افقی محصولات زنجیره ارزش، این کشور به بزرگترین تولیدکننده محصولات پتروشیمیایی جهان تبدیل شده است. چین با استفاده از ایجاد رقابت در توسعه زنجیره ارزش، ۳۰ هزار شرکت را در این حوزه فعال کرده است که ۳۷ درصد حجم بازار مواد پتروشیمیایی در دست ۵۰۰ شرکت بزرگ قرار دارد و بقیه در دست سرمایه‌گذاران کوچک است؛ ضمن اینکه با ایجاد رقابت در بازار، موفق به تعمیق زنجیره ارزش نفت و گاز و ورود شرکت‌های صنایع پایین‌دستی به حلقه‌های بالاتر شده است.
علاوه‌براین ذخایر و ظرفیت تولید نفت و گاز فراساحلی در حفظ امنیت انرژی چین در دهه‌های آینده اهمیت زیادی دارد و در اسناد دولتی چین مانند «ساخت چین ۲۰۲۵»، «طرح کلی چهاردهمین برنامه پنج ساله (۲۰۲۱-۲۰۲۵) برای توسعه ملی اقتصادی و اجتماعی» و «چشم انداز ۲۰۳۵» تاکید ویژه‌ای بر توسعه ساحلی و فراساحلی صنایع پتروشیمیایی شده است.
سیاست خوداتکایی چین در تولید پروپیلن و محصولات پایین‌دست آن
پروپیلن یکی از مهم‌ترین خوراک‌های صنعت پتروشیمی است. حجم زیادی از پروپیلن جهان در پالایشگاه‌ها و کراکرهای بخار تولید می‌شود. با توجه به منابع نفتی محدود چین، توسعه این واحد‌ها در چین به صرفه نیست. در نتیجه این کشور به توسعه واحدهای PDH [۱]و MTO روی آورده است.
کشور چین واحدهای MTO/MTP[۲]و CTO[۳] را با مشوقهای حاکمیتی همچون یارانه و کاهش مالیات توسعه داده است تا در تولید پروپیلن خودکفا باشد. تاکنون در حدود ۴۱ واحد CTO و ۱۱ واحد MTO در چین فعال شده است و مطابق برنامه‌ها‌ی اعلام شده، تا پایان سال ۲۰۲۳ پنج مجتمع پتروشیمی PDH چین در مجموع با ظرفیت ۲.۸۵ میلیون تن به بهره‌برداری خواهد رسید.
روند توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در چین
پروپیلن با ۱۷درصد، بیشترین سهم الفین‌ها را در سبد محصولات پایه پتروشیمی چین دارد و این کشور بزرگترین تولیدکننده و مصرف کننده محصولات زنجیره ارزش پروپیلن در جهان است. بر اساس برنامه چهاردهم توسعه ملی چین، میزان تقاضای صنایع چین به محصولات زنجیره پروپیلن بیش از پیش افزایش خواهد یافت و صنایع این کشور در حال ایجاد ظرفیت جدید برای افزایش تولید هستند.
به عنوان نمونه درحالیکه چین بزرگترین تولیدکننده پلی‌پروپیلن در جهان است، در سال ۲۰۲۳ ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن خود را بیش از ۲ میلیون تن افزایش خواهد داد. چین بیشترین میزان تقاضای پلی‌پروپیلن جهان را دارد و بیش از ۳۰ درصد معادل ۲۳.۲ میلیون تن از پلی‌پروپیلن جهانی در این کشور مصرف می‌شود که با توسعه صنایع نساجی، پزشکی و خودروسازی میزان تقاضا افزایش پیدا می‌کند.
افزایش تولید پروپیلن و عرضه این محصولات با قیمت‌های پایین‌تر در چین موجب شده است میزان تولید محصولات زنجیره ارزش پروپیلن در کشورهای اروپایی و آمریکایی، به شکل قابل توجهی کاهش یابد و این کشورها توان رقابت با محصولات تولید شده در چین را نداشته باشند.
روند توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در چین می‌تواند الگوی مناسبی برای ایران باشد. بر اساس آمار گمرک کشور، بیش از ۷ میلیون تن متانول تولید شده در ایران به چین صادر شده است و عمدتا در واحدهای MTO چین به الفین تبدیل می‌شود. در حالی‌که می‌توان با اتخاذ سیاستهای خوداتکایی و تمرکز بر افزایش تولید پروپیلن در کشور، متانولی که صادر می‌شود را به پروپیلن تبدیل کرد، تا علاوه‌بر مقاوم‌سازی اقتصاد و ایجاد ارزش افزوده بر متانول، نقش مهمی در حل مسئله کمبود ۴.۵ میلیون‌تنی پروپیلن و محصولات پایین‌دستی آن در کشور داشته باشد.
منابع:
Asia pasifics petrochemical industry: a tale of contrasting region
پی‌نوشت:
[۱] Propane dehydrogenation
[۲] Methanol to Olefin/Methanol to Propylene
[۳] Coal to Olefin
انتهای پیام/ انرژی
