به گزارش مسیر اقتصاد دلار ایالات متحده در طول تاریخ به عنوان ارز اولیه جهانی برای تجارت انرژی عمل کرده است. اما پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، یوان چین جایگاه مهمی در حوزه تجارت جهانی انرژی کسب کرد، بطوریکه این روند بسیاری از کشورهای جنوب آسیا از جمله بنگلادش، سریلانکا، هند و پاکستان را به خود جلب کرده است. باید توجه داشت که ثبات در عرضه انرژی برای رشد اقتصادی این کشورها ضروری بوده و از همین روی، به روسیه به عنوان تامین‌کننده اساسی انرژی جهانی روی آورده‌اند. اما تحریم‌های غرب، مسکو را از مشارکت در شبکه‌های مالی مرتبط با دلار و یورو محروم و یوآن نقش مهمی در سیستم مالی روسیه در حوزه تجارت جهانی انرژی به دست آورده است.
روی آوردن دهلی به یوآن با وجود اختلافات سیاسی
اقتصادهای نوظهور به دلیل عدم ثبات دلار تمایل به دوری از سیستم جهانی دلاری و یافتن چارچوب جایگزین هستند. برای نمونه در مارس ۲۰۲۳، یوان چین در معاملات برون مرزی روسیه از دلار آمریکا پیشی گرفته است. هند، شریک سنتی و راهبردی ایالات متحده در جنوب آسیا و منطقه هند و اقیانوسیه، به عنوان خریدار اصلی نفت روسیه از طریق مسیرهای دریایی شد و همچنین راهبرد ژئوپلیتیک خود به منظور تسهیل پرداخت برای این خرید را تغییر داده است.
در ابتدا، هند به دلیل اختلافات سیاسی با چین از بانک‌ها و بازرگانان درخواست کرد تا از یوان در واردات از روسیه استفاده نکنند. از همین روی، پالایشگاه‌های هند به دنبال کاربرد ارزهای دیگر مانند روپیه، روبل و درهم امارات برای تسهیل در پرداخت‌های نفت خام بودند. اما هیچ گزینه مناسبی در دسترس نبود، بنابراین هند نیز به استفاده از یوان برای واردات انرژی خود از روسیه روی آورد. شرکت نفت هند به عنوان بزرگترین خریدار نفت روسیه در هند، اخیراً با استفاده از یوان، نفت روسیه را تسویه کرده است. واردات هند از روسیه افزایش یافته و به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است، بطوریکه نفت روسیه ۴۰ درصد از کل واردات نفت هند در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده است.
استفاده از یوآن برای بازسازی منابع ارزی پاکستان
پیش از هند، پاکستان خرید نفت خام روسیه را با استفاده از یوان چین تسویه کرده است. استفاده از دلار به عنوان روش پرداخت به دلیل پتانسیل آن برای تشدید بار بدهی خارجی، خطر قابل توجهی برای پاکستان به همراه دارد. اقدام پاکستان نشان می‌دهد که احتمالا کشورهای بیشتری تمایل به استفاده از یوان برای انجام معاملات فرامرزی دارند.
باوجود همسویی تاریخی اسلام آباد با کشورهای غربی و روابط پرتنش با هند، معامله نفت فرصت جدیدی برای بازیابی ذخایر مالی داده است. در همین راستا، پاکستان به دنبال تجارت پایاپای با روسیه و ایجاد فرصت برای شرکت‌ها در عدم استفاده از دلار است. در مجموع، پاکستان رابطه خود با چین را حفظ کرده است و پرداخت به یوان را در راستای منافع خود می‌داند.
استفاده از یوآن در بنگلادش برای ساخت نیروگاه هسته‌ای
روند استفاده از یوان در مورد بنگلادش که واردات مستقیم نفت از روسیه ندارد نیز صدق می‌کند. اخیراً، بنگلادش پرداخت ۳۱۸ میلیون دلار به شرکت انرژی اتمی دولتی «روس‌اتم» را با استفاده از یوان تصویب کرده است. با توجه به محرومیت روسیه از سیستم انتقال پول بین‌المللی سوئیفت، بنگلادش در پرداخت هزینه ساخت نیروگاه هسته‌ای به دلار با چالش‌هایی مواجه شد، اما اکنون از طریق سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی چین (CIPS) این امر امکان‌پذیر است. اعمال تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه، بنگلادش را بر آن داشت تا جایگزین‌های پرداخت خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد که در نتیجه پرداخت به یوان را برگزید. این تصمیم بنگلادش، نشان‌دهنده رویکرد منصفانه و متعادل نسبت به اقتصاد این کشور بوده که به طور سنتی به دلار آمریکا وابسته است.
در سال ۲۰۲۲، سریلانکا با شکست‌های بسیاری در حوزه اقتصادی و سیاسی خود مواجه شد و بحران مالی ناتوانی آن را در انجام برخی تعهدات در مورد بدهی‌های خارجی تشدید کرد. بطوریکه، هزینه یک محموله ۹۰ هزار تنی نفت روسیه که سریلانکا برای احیای تنها پالایشگاه خود تهیه می‌کند، بالغ بر ۷۲.۶ میلیون دلار است. سریلانکا در حال حاضر با وضعیتی مواجه است که ذخایر خارجی آن در سطح پایینی قرار دارد. در نتیجه، صندوق بین المللی پول (IMF) در حال بررسی امکان اعطای وام‌های اضافی به منظور تسهیل بازسازی اقتصادی است. تا مارس ۲۰۲۳، ذخایر خارجی سریلانکا تحت تاثیر بدهی ۲.۶۹ میلیارد دلار بود. بنابراین، قابل پیش بینی است که سریلانکا احتمالا روش پرداخت خود برای واردات نفت را تغییر دهد که شامل استفاده از یوان چین به پیروی از سایر کشورهای جنوب آسیا است.
تاثیر تحولات ژئوپلیتیک در روند دلارزدایی از جنوب آسیا
همسویی راهبردی در جنوب آسیا افزایش معاملات یوآن را تسهیل کرده و در نتیجه تلاش‌های چین برای گسترش پذیرش جهانی ارز خود را تقویت می‌کند. همچنین، موسسات مالی چینی از یوان به ویژه در زمینه تسهیل معاملات مربوط به صنعت انرژی روسیه حمایت می‌کنند. ایجاد اتحاد چین و روسیه کانال‌های جایگزینی را برای کشورها تسهیل کرده تا از اتکا به دلار ایالات متحده خارج شوند.
علاوه بر این، کشورهایی مانند هند، چین و روسیه به دنبال ایجاد سیستم مالی متنوع و معرفی ارز جدید در چارچوب اتحاد بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) هستند. ایجاد سیستم پرداخت جهانی جایگزین، چین را قادر به دور زدن تحریم‌های اقتصادی می‌کند. همچنین، پکن در حال توسعه سیستم مالی جایگزین و تقویت اتکا به یوان در صورت بروز بحران بالقوه مرتبط با تایوان است.
موارد فوق نشان می‌دهد که کشورهای آسیای جنوبی به دلیل ذخایر اندک خارجی در روند دلارزدایی جهانی مشارکت داشته و در سال ۲۰۲۲ یوان افزایش ۱۲.۲۸ درصدی را تجربه کرد. با این وجود، گذار از سیستم دلاری یک تحول اخیر نیست. چین و روسیه در یک دوره زمانی تلاش کرده‌اند تا وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهند. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که تعداد بسیاری از کشورها رویکرد مشابهی را اتخاذ کنند. تحریم‌های غرب، روسیه و شرکای تجاری آن در جنوب آسیا را وادار کرد تا به دنبال روش‌های جایگزین برای تسویه پرداخت‌ها باشند و در نتیجه تمرکز خود را به سمت یوان چین تغییر دهند که به عنوان جایگزین مناسب برای دلار در زمینه تسویه پرداخت‌ها در نفت روسیه عمل می‌کند.
علاوه بر این، کشورهای جنوب آسیا در رابطه با کاهش ارزش پول داخلی خود در برابر دلار نگران هستند. افزایش تمایلات ژئوپلیتیک چین برای مقابله با ایالات متحده موجب افزایش اجتناب ناپذیر ارزش یوان شده و تغییر سیاست انرژی با دوری از دلار توجه بسیاری را در جنوب آسیا به خود جلب و در نتیجه، استفاده از یوان در تجارت جهانی انرژی افزایش چشمگیری را تجربه کرده است.
منبع: ژئوپلیتیکس
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
