به گزارش مسیر اقتصاد سرمقاله هفته نامه اکونومیست درسرمقاله آخرین نسخه خود که روز گذشته منتشر شد، به اثرات نامطلوب شیوع کرونا بر اقتصاد جهان و به طور خاص تضعیف قابل توجه روند جهانی شدن و تجارت آزاد در جهان پرداخته است.
بر اساس این مقاله نظام تجارت آزاد در دهه ۱۹۹۰ میلادی در جهان به نحوی گسترش یافت که تقریبا در تمامی عصرهای پیش از آن بی سابقه بوده است. در این دوره کشور چین به کارخانه تولید دنیا بدل شد و در بسیاری از موارد مردم، کالا، سرمایه و اطلاعات به راحتی و بدون محدودیت بین مرزهای کشورها جابه جا می‌شدند.
تضعیف جهانی شدن و تجارت آزاد در ۱۲ سال اخیر
اما حتی پیش از شیوع کرونا، «جهانی شدن» با چالش‌هایی مواجه بود. نظام تجارت آزاد که برای چند دهه، اقتصاد جهان را تحت سلطه خود داشت، در ۱۲ سال اخیر دو ضربه اساسی را اول در زمان بحران مالی سال ۲۰۰۸ و در ادامه در دوران جنگ تجاری آمریکا و چین متحمل شد.
پس از وقوع بحران مالی بزرگ سال ۲۰۰۸ میلادی در آمریکا و اروپا و دیگر نقاط جهان، اغلب بانک‌ها و شرکت‌های چندملیتی از رویکرد تجارت آزاد عقب نشستند و میزان رشد تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی در مقایسه با رشد تولید ناخالص داخلی کشورها کاهش یافت.
پس از این چالش، نوبت به جنگ‌های تعرفه‌ای دولت آمریکا از زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ رسید. آمریکا از طرفی به منظور حمایت از کارگران و تولید داخلی و از طرف دیگر به منظور عقب راندن چین از سلطه بر اقتصاد جهانی، اقدام به راه‌اندازی یک جنگ تجاری گسترده با کشور چین نمود؛ که به نوبه خود یک ضربه مهلک دیگر بر جهانی شدن و تجارت آزاد محسوب میشود.
ضربه مهلک کرونا بر جهانی شدن و تجارت آزاد
ازابتدای سال جاری میلادی نیز موج شیوع کرونا از شرق آسیا آغاز شد و در ادامه به سوی غرب سرازیر شد. تعطیلی کارخانه‌ها، فروشگاه‌ها و ادارات موجب شد تقاضا در اقتصاد کشورها به شدت کاهش یابد و زنجیره تامین محصولات نیز با اخلال‌های گسترده مواجه گردد. اگرچه برخی از کسب و کارها اثرپذیری کمتری از این شرایط داشته‌اند اما به طور کلی زیان حاصل از شیوع کرونا و به طور خاص اثر نامطلوب آن بر تجارت جهانی جبران ناپذیر و غیرقابل بازگشت است. بر اساس برآوردهای اولیه تجارت جهانی ممکن است در سال جاری با کاهش ۱۰ تا ۳۰ درصدی مواجه شود.
به این ترتیب شیوع کرونا و حرکت کشورهای جهان به سمت نگاه به درون و اعمال محدودیت‌های تجاری، سومین ضربه مهلک بر پیکر جهانی شدن و تجارت آزاد را وارد آورده است.
محدودیت‌های تجاری کشورها به زودی برداشته نخواهد شد
با کاهش اثرات کرونا و برداشته شدن تدریجی محدودیت‌ها، انتظار می‌رود که به مرور زمان اقتصاد کشورها نیز احیا شود؛ اما در عین حال نمی‌توان انتظار داشت برداشتن موانع تجاری و تحقق تجارت آزاد نیز به همین میزان با سرعت محقق شود.
حتی با وجود احیای فعالیت‌های اقتصادی، انتظار می‌رود محدودیت‌هایی در زمینه مسافرت، مهاجرت و تجارت در جریان بماند و این مسئله به این معنی است که حتی در صورت خواست دولت‌ها، تا زمان بازگشت به شرایط تجارت آزاد فاصله زیادی وجود دارد.
افزایش تمایل کشورها به داخلی سازی و خودکفایی در نتیجه شیوع کرونا
همه‌گیری کرونا به افزایش حمایت‌ها از داخلی سازی و خودکفایی در کشورهای جهان منجر شده است. بسیاری از کشورها از زمان آغاز شیوع کرونا تا امروز محدودیت‌های گسترده‌ای را در مسیر انتقال کالا، خدمات، اطلاعات، سرمایه و حتی مردم اعمال کرده‌اند و انتظار می‌رود این روند در آینده نزدیک تشدید گردد.
دولت آمریکا باهدف حمایت کارگران داخلی در برابر مهاجران درحال تلاش برای وضع محدودیت‌های بیشتر مهاجرتی است. احتمال می‌رود دیگر کشورها نیز قدم در همین مسیر بگذارند. هم‌اکنون ۹۰ درصد مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که تا حد زیادی مرزهای خود را بسته‌اند. صنعت گردشگری و هواپیمایی به عنوان نمادهای جهانی شدن و تجارت آزاد در رکود عمیق به سر می‌برند و انتظار بهبود شرایط آن‌ها در آینده نزدیک غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
دولت‌ها در جریان اتخاذ سیاست‌های حمایتی برای جبران اثرات منفی کرونا، به کلی ایده تجارت آزاد را کنار گذاشته‌اند و به وضوح مردم کشورشان را به سمت حمایت از تولیدکنندگان داخلی و خرید محصولات تولید داخل سوق می‌دهند؛ که به معنی بی اعتنایی به ایده تجارت آزاد است.
علاوه بر این دولت‌ها از شرکت‌های داخلی درخواست نموده‌اند تمامی رنجیره‌های مربوط به تولید محصولات را به داخل کشور بیاورند و به صورت مستقل از تجارت با دیگر کشورها به تولید محصولات بپردازند. به این ترتیب به دلیل محدودیت‌های تجاری، تمایل کشورها به خودکفایی نیز نمایان شده است.
داخلی سازی و خودکفایی در دستورکار هند، ژاپن و آمریکا
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند به تازگی از آغاز دور جدید خودکفایی در این کشور سخن گفته است و بسته‌های حمایتی دولت ژاپن برخلاف روند تجارت آزاد، تنها شرکت‌های ملی را دربر گرفته است. مقامات اتحادیه اروپا نیز با شعار «استقلال استراتژیک» خریداری سهام شرکت‌های اروپایی را، به عنوان راهی برای حمایت از آن‌ها درپیش گرفته‌اند. دولت آمریکا نیز از شرکت‌هایی همچون اینتل درخواست کرده‌است که محصولاتشان را در داخل خاک این کشور تولید نمایند.
جریان ورود سرمایه نیز با چالش مواجه شده است و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت به شدت کاهش یافته‌اند. تنها در سال‌جاری، کشورهایی که ۵۹ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند، مقررات سرسختانه‌تری را برای سرمایه‌گذاری خارجی در دیگر کشورها وضع کرده‌اند.
نتیجه نهایی اینکه در شرایط فعلی بهتر است با دوره طلایی جهانی شدن و تجارت آزاد خداحافظی کرد و نگران مدلی بود که قرار است جایگزین آن شود.
منبع: اکونومیست plink.ir/1whIF
انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل
