مسیر اقتصاد/ همزمان با شیوع گسترده ویروس کرونا در کشور از اوایل اسفندماه سال گذشته، معضلاتی همچون بحران کمبود ماسک و مواد ضدعفونی کننده و افزایش قیمت آن‌ها در بازارهای فروش به وجود آمد. به بیان دیگر افزایش بی سابقه و چندبرابری تقاضای مردم موجب شد ظرفیت تولید و واردات موجود توان پاسخگویی به نیازهای مردم را نداشته باشند و به همین دلیل ماسک و مواد ضد عفونی کننده در بازار کمیاب شد و قیمت‌های آن‌ها تا چند برابر افزایش یافت.
اما در حال حاضر و با وجود تداوم افزایش تقاضا، ایران به کلی مشکل کمیابی ماسک و مواد ضدعفونی کننده را پشت سر گذاشته و این محصولات با قیمت مناسب در بازارها به وفور یافت می‌شود. بر اساس اعلام مسئولین درحال حاضر میزان تولید این محصولات از نیاز داخلی نیز فراتر رفته و ایران در شرایط شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان، امکان صادرات ماسک و مواد ضدعفونی کننده را دارد.
سازوکار «بازار آزاد» به بحران ماسک در ایام کرونا پایان داد؟
در این میان برخی معتقدند رفع بحران کمیابی و افزایش قیمت ماسک و مواد ضدعفونی کننده در ایام شیوع گسترده ویروس کرونا، صرفا حاصل سازوکار «بازار آزاد» بوده و دولت و به بیان کلی تر حاکمیت، هیچ نقشی در رفع این بحران نداشته است. برخی نیز پا را فراتر می‌گذارند و معتقدند اتفاقا اگر دولت در بازار ماسک و مواد ضدعفونی کننده مداخله می‌کرد، این بحران حتی تا امروز نیز رفع نمیشد و همچنان پابرجا می‌بود.
در واقع این عده معتقدند افزایش قیمت و کمیابی ماسک و مواد ضدعفونی کننده موجب شده است بدون دخالت دولت، واحدهای تولیدکننده این محصولات ظرفیت تولید خود را افزایش دهند و حتی عده ای نیز صرفا باهدف کسب سود از بازار، سرمایه های خود را به ایجاد زیرساخت‌های جدید تولید این محصولات اختصاص دهند و به این ترتیب با افزایش میزان عرضه، بار دیگر تعادل به بازار بازگشته است. اما این تصورات با آنچه در عمل در طول بیش از ۲ ماه اخیر در کشور رخ داده فاصله دارد.
نقش آفرینی هوشمندانه دولت لازمه عملکرد مطلوب سازوکار بازار
در طول ۲ ماه اخیر دولت و به معنای عام تر آن حاکمیت، اقدامات گسترده‌ای را برای رفع بحران کمبود و افزایش قیمت ماسک و مواد ضدعفونی کننده در دستورکار قرار داده است؛ «تلاش برای جلوگیری از احتکار و عدم عرضه محصولات موجود در بازار»، «کمک به افزایش میزان تولید واحدهای موجود از طریق اعطای تسهیلات بانکی و رفع محدودیت‌ها»، «فعال نمودن ظرفیت‌های تولیدی جدید با کمک سازمان‌های عمومی غیردولتی همچون ستاد اجرایی فرمان امام و سپاه پاسداران» و «فرهنگ سازی از طریق صداوسیما و دیگر رسانه‌های ارتباط جمعی برای کنترل روند فزاینده افزایش تقاضا» تنها بخشی از اقداماتی است که از سوی حاکمیت در طول ۲ ماه اخیر صورت گرفته است.
هرچند سازوکار عرضه و تقاضای حاکم بر بازار قابل انکار نیست؛ اما واقعیت آن است که چنانچه اقدامات فوق از سوی حاکمیت در دستورکار قرار نمی‌گرفت، به طور قطع اکنون میزان عرضه ماسک و مواد ضدعفونی کننده توان پاسخگویی به تقاضا را نداشت و علاوه بر این بازار همچنان در انحصار عده‌ای دلال سودجو قرار داشت. بنابراین آنچه مسلم است اینکه سازوکار بازار تنها در صورتی در جهت منافع ملی حرکت می‌کند که زیرساخت‌های لازم برای این مهم با نقش آفرینی هوشمندانه دولت تضمین گردد.
کنترل جریان سرمایه لازمه مدیریت بحران‌های مشابه
به طور خاص یکی از مهم‌ترین مواردی که در اوایل شیوع کرونا به تشدید بحران کمبود و افزایش قیمت ماسک و مواد ضدعفونی کننده منجر شد، حضور گسترده واسطه‌گران و دلالان در بازار بود که به قصد کسب سود کلان، اقدام به خرید و انبار این محصولات نمودند. حرکت سرمایه‌ها برای کسب سود کلان از دلالی و واسطه‌گری یکی از بارزترین نمودهای اثرگذاری نامطلوب سازوکار بازار در صورت عدم نقش آفرینی دولت هاست.
در تمامی کشورهای جهان برای جلوگیری از چنین وقایعی در زمان‌های بحرانی، جریان سرمایه افراد در نظام بانکی به طور نظام مند رصد می‌شود تا افراد امکان خرید‌های کلان و غیرمتعارف با استفاده از نظام بانکی را نداشته باشند. این دست اقدامات نمونه‌ای بارز از نقش آفرینی هوشمندانه دولت‌هاست که در صورت عدم اجرایی شدن آن‌ها، امید بستن به سازوکار بازار آزاد برای رفع مشکلات مردم، غیرعاقلانه و غیرمنطقی است.
بنابراین آنچه مسلم است اینکه رفع موفقیت آمیز بحران افزایش قیمت و کمبود ماسک و مواد ضدعفونی کننده در طول کمتر از ۲ ماه، مدیون نقش آفرینی هوشمندانه دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی و همچنین بسیج عمومی مردم بوده است و نباید آن را صرفا دستاوردی از سوی «دست نامرئی بازار» برشمرد.
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
