به گزارش مسیر اقتصاد پس از سالها ایجاد ظرفیت در بخش پتروشیمیهای پایه با محوریت صادرات، کشورهای منطقه خلیج فارس به آرامی به سمت تولید محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر حرکت میکنند. با این حال، این منطقه با چالشهای متعددی در راستای حرکت به سمت احداث مجتمعهای بزرگ پاییندست پتروشیمی، مخصوصا در تولید مواد شیمیایی ویژه مواجه است.
مزیت خوراک ارزان؛ محرک توسعه پتروشیمیهای اتانمحور
دسترسی به گاز اتان ارزان و یارانهای به عنوان خوراک از دهه ۱۹۷۰ بنیان و محرک اصلی توسعه بخش پتروشیمی کشورهای حاشیه خلیجفارس بودهاست. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳، این بخش به سرعت گسترش یافت و این منطقه را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مواد پایه پتروشیمی جهان به ویژه محصولات پلیاتیلن و پلیپروپیلن تبدیل کرد.
همین امر به توجیه سرمایهگذاریهای قابلتوجه در افزایش ظرفیت این نوع واحدهای پتروشیمی کمک کردهاست. به عبارت دیگر موفقیت پتروشیمی اتانمحور کشورهای منطقه خلیج فارس به بهای از دست دادن مزیت تنوع محصولات تولیدی به دست آمدهاست و بیشتر تولیدکنندگان بر تولید محصولات کم ارزش تمرکز کردهاند.
این در حالی است که سرمایهگذاری در بازار مواد شیمیایی و پتروشیمی پاییندست، بازده اقتصادی بیشتری به ازای هر حلقه بیشتر در طول زنجیره ارزش فراهم خواهد کرد.
تولید محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر در کشورهای حاشیه خلیج فارس
اما این رویکرد در سالهای گذشته به کلی تغییر کرده است. کشور عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده محصولات پایهای پتروشیمی در منطقه، بیش از یک دهه است که درخواست مجوز پتروشیمیهای جدید با خوراک اتان را تایید نکرده است.
یکی از دلائل این موضوع زمان زیاد مورد نیاز در اجرای پروژهها است که باعث افزایش هزینهها میشود. به طور کلی در بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس حتی زمانی که پروژه ساخته میشود، هزینههای اجرایی ۲۰ درصد بیشتر از سایر مناطق است که به دلیل هزینه بالاتر جذب و حفظ کارکنان متخصص (عمدتا جذبشده از اروپا و آمریکا) است.
اشتغال اندک واحدهای پتروشیمی پایه
از سوی دیگر، صرف هزینه بالا برای احداث این پتروشیمیها باید در برابر نیاز فزاینده برای ایجاد فرصتهای شغلی جبران شود. به عنوان مثال هرچند تولید اتیلن بازده اقتصادی نسبتا بالایی را ارائه میدهد، اما اشتغال کمی ایجاد میکند. به طور متوسط هر هزارتن تولید اتیلن، تنها برای ۰.۴ نفر اشتغال ایجاد میشود. این در حالی است که یک مجتمع پتروشیمی پیچیدهتر مانند پلیالهای پلیاتر که در ساخت کفهای عایق مورد استفاده قرار میگیرد، اشتغالی ۳ برابری نسبت به واحدهای اتیلن دارد.
تولید مواد شیمیایی با ارزش افزوده بالاتر، نیازمند همکاری بیشتر با شرکتهای بینالمللی برای دستیابی به فناوریهای کلیدی است. با این حال، بسیاری از شرکتهای بین المللی به دلیل نبود شفافیت قیمتی در تخصیص خوراک و مواد اولیه و همچنین نبود ظرفیت مناسب در بازارهای محلی کشورهای حاشیه خلیج فارس در مقایسه با بازار موجود در کشورهای هند و چین، علاقهمند به حضور در منطقه حاشیه خلیج فارس نیستند.
عربستان پیشتاز گذار از تولید محصولات پایه به محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر
با این حال کشور عربستان به عنوان یکی از کشورهای پیشتاز در گذار از تولید مواد پایهای به محصولات باارزش افزوده بالاتر، در حال برنامهریزی برای جذب شرکتهای بین المللی است. این نوع محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی، در حوزه اولویتهای اصلی شرکت سابیک عربستان قرار دارد، به طوریکه قرار است این شرکت حدود ۳ تا ۱۰ میلیارد دلار صرف خرید فناوری و دانش فنی این واحدها کند.
سازمان سرمایهگذاری عمومی عربستان سعودی (SAGIA) در ماه نوامبر اعلام کرد که قراردادهایی را با شرکتهای بینالمللی به ارزش حدود ۲ میلیارد دلار در بخش پتروشیمی این کشور امضا کردهاست. این توافقنامهها شامل قراردادی با گروه SNF فرانسه، بزرگترین تولید کننده پل آکریل آمید جهان، برای ارزیابی ساخت یک کارخانه ۵۰ هزار تنی در سال در شهر الجبیل عربستان بود.
مثال دیگر، شرکت Arlanxeo است. این شرکت مستقر در هلند که تولیدکننده لاستیک مصنوعی است، در ابتدا به عنوان یک سرمایهگذاری مشترک تاسیس شد، اما اکنون کاملا متعلق به شرکت آرامکو عربستان است. این شرکت در سال ۲۰۱۹ قراردادی را با دانشگاه نفت و مواد معدنی ملک فهد عربستان امضا کرد تا در زمینه تحقیق و توسعه متمرکز بر تولید محصول الاستومر، کاربردها و تجارت آن همکاری کند.
به گفته معاون ارشد آرامکو سعودی در امور پاییندست، همکاری شرکت آرامکو و Arlanxeo یک فرصت مناسب برای همافزایی تخصص افراد باتجربه آرامکو و محققان دانشگاهی شرکت Arlanxeo است که میتواند کمک مهمی به تحقق استراتژی شرکت آرامکو مبنی بر رشد تولید مواد شیمیایی باارزش افزوده بالاتر باشد.
منبع: گزارش موسسه plink.ir/gQHsx ،MEED
انتهای پیام/ نفت و انرژی