مسیر اقتصاد/ چنانچه در یادداشت قبل عنوان شد طرح «شناسه دار کردن کالاها» با هدف امکان تشخیص کالای قاچاق در سطح خرده فروشی، یکی از مهم‌ترین راهکارهای مبارزه با قاچاق ورودی است که از سال ۱۳۹۲ و بر اساس ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به طور رسمی به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است. اما این طرح پس از گذشت ۶ سال، به طور محدود در برخی استان‌ها و صرفا برای برخی گروه‌های کالایی اجرایی شده است.
در واقع دولت با کنار گذاشتن طرح «شبنم» که در اواخر دولت دهم در دستورکار قرار گرفته بود، در سال جاری و بعد از ۶ سال، طرح شناسه دار کردن کالاها را در دستورکار قرار داده است؛ اما یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف طرح جاری در مقایسه با طرح شبنم، بی توجهی به ضرورت مشارکت دادن مردم در مبارزه با قاچاق کالا در سطح خرده فروشی است.
چرا همکاری مردم در مبارزه با قاچاق کالا مهم است؟
طرح شناسه دار کردن کالاها امکان تشخیص کالای قاچاق در سطح خرده فروشی را فراهم می‌کند؛ اما تا زمانی که مردم به خرید این کالاها تمایل داشته باشند، تنها متمایز شدن این کالاها در سطح خرده فروشی به ریشه کن شدن قاچاق ورودی به کشور منجر نمی‌گردد.
در حال حاضر به دلایل مختلف محصولات قاچاق خریداران زیادی دارند. در بسیاری از موارد خریداران توجهی به قاچاق بودن کالای خریداری شده ندارند و در برخی موارد نیز حتی در صورتی که بدانند کالا به صورت قاچاق وارد کشور شده است، بازهم اقدام به خرید آن کالا می‌نمایند. بنابراین یکی از الزامات مبارزه با قاچاق کالا، تغییر فرهنگ مردم و مشارکت دادن آن‌ها در این زمینه است.
مشارکت مردم در مبارزه با قاچاق کالا چگونه محقق می‌شود؟
اما نکته مهم اینکه برای نهادینه کردن فرهنگ نخریدن کالای قاچاق در مردم و مشارکت دادن آن‌ها در فرآیندهای مبارزه با قاچاق کالا، تنها توصیه کردن کافی نیست. برای تحقق این امر در ابتدا لازم است تبعات مخرب و زیانبار قاچاق کالا بر اقتصاد کشور، برای مردم به درستی تبیین شود.
علاوه بر این لازم است تدابیری اتخاذ گردد که مردم در عواید حاصل از کشف محموله‌های قاچاق سهیم شوند تا انگیزه ملموس‌تری در مبارزه با قاچاق کالا داشته باشند. در این روش هر فردی که در کشف کالای قاچاق همکاری نماید، در بخشی از عواید حاصل از کشف آن سهیم می‌شود.
«مشارکت مردم» لازمه مبارزه با قاچاق کالا در سطح خرده فروشی
سطح خرده فروشی کالاها، یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی است که مردم می‌توانند در مبارزه با قاچاق کالا به کشور مشارکت نمایند. اجرای طرح‌هایی همچون طرح شناسه دار کردن کالاها به منظور امکان تمایز کالاهای مجاز (اعم از تولید داخلی و یا وارداتی قانونی) از کالای قاچاق در سطح خرده فروشی، اولین پیشنیاز استفاده از مشارکت مردم در این زمینه است؛ در ادامه لازم است با سهیم کردن مردم در عواید حاصل از کشف کالاهای قاچاق، انگیزه آن‌ها در مشارکت افزایش یابد.
در همین راستا در طرح شبنم امکان استعلام شناسه‌های کالاهای مجاز از سامانه مرکزی برای همگان فراهم شده بود؛ به این ترتیب مردم می‌توانستند با استعلام کالاهایی که در سطح خرده فروشی قصد خرید آن را داشتند، از مجاز و یا قاچاق بودن آن مطلع گردند؛ همچنین به دلیل در نظر گرفتن جایزه برای افشاکنندگان کالاهای قاچاق در سطح خرده فروشی، مردم انگیزه نخریدن کالای قاچاق و مشارکت در کشف و ضبظ این کالاها را داشتند.
مشارکت مردم حلقه مفقوده طرح «شناسه دار کردن کالاها»
اما در طرح جدید دولت که پس از ۶ سال معطلی قانونی در دستورکار قرار گرفته، جایگاهی برای مشارکت مردم در مبارزه با قاچاق و بهره مندی آن‌ها از عواید حاصل از آن در نظر گرفته نشده و در این زمینه تنها به نظارت سازمان‌هایی همچون تعزیرات بسنده شده است.
اما مسئله ای که ممکن است در اجرای این طرح مشکل آفرین باشد، امکان پرداخت رشوه توسط واحدهای صنفی فروشنده کالای قاچاق به بازرسان است؛ درحالیکه با مشارکت دادن مردم در افشای کالای قاچاق در سطح عرضه، این نقیصه رفع می‌شود و بازار خرده فروشی کشور به کلی برای محصولات قاچاق نا امن می‌گردد.
انتهای پیام/ تولید و اشتغال
