مسیر اقتصاد/ کسری بودجه در اقتصاد کشور با توجه به کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی و وابستگی بودجه به نفت، در سال‌های آتی محتمل است. درآمدهای مالیاتی تنها ظرفیت درآمدی پایدار است که با طراحی صحیح آن می‌توان با نقش تنظیم‌گری مالیات و کمترین اثرات منفی بر اقتصاد، کسری بودجه را برطرف نمود. بررسی اعطای معافیت‌های مالیاتی و واکاوی اهداف و پیامدهای آن در کشور به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام مالیاتی، از ضرورت جدی برخوردار است.
سهم ۴۰ تا ۴۵ درصدی معافیت‌های مالیاتی از کل اقتصاد کشور
بررسی‌های علمی-پژوهشی و نظرات مسئولان نشان می‌دهد معافیت‌های مالیاتی در اقتصاد کشور سهم قابل توجهی دارد. بر اساس مطالعات دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، بدون احتساب معافیت‌های آستانه (موضوع مفاد ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم) و معافیت‌های موضوع مواد ۱۳۲، ۱۴۱ و ۱۴۲ قانون مذکور، ۴۱ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور معاف از مالیات است.[۱]
همچنین براساس بررسی‌های غیررسمی نیز ۴۰ تا ۴۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از پرداخت مالیات معاف است.[۲] طبق گفته پارسا رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور نیز، حدود ۴۰ درصد اقتصاد کشور از مالیات معاف است.[۳]
دلایل اعطای معافیت‌های مالیاتی چیست؟
معافیت، مشوق و یا تخفیف مالیاتی، عدم دریافتِ کل یا بخشی از درآمد مالیاتی فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی یا حقوقی است که برای مدت زمان محدود یا دائمی صادر می‌شود. با این حال معافیت مالیاتی به منظور حمایت از توسعه مناطقی خاص، فعالیت‌های اقتصادی ویژه یا کمک به قشری خاص اعطا می‌شود.
معافیت‌ها به صورت بخشی (حوزه خاصی از اقتصاد مثل کشاورزی)، منطقه‌ای (مانند مناطق آزاد) و یا معیشتی (مانند معافیت‌های پایه درآمدی) اعطا می‌گردد.
گسترش فناوری اطلاعات هزینه وصول مالیات‌ها را کاهش داده است
در برخی مواقع دلیل اعطای برخی از معافیت‌های مالیاتی هیچ‌کدام از موارد ذکر شده نیست. به عنوان مثال در برخی مکان‌ها و برخی فعالیت‌ها درآمد وجود دارد، اما تشخیص آن درآمدها و تعیین و وصول مالیات آن‌ها به آسانی میسر نیست؛ به حدی که هزینه‌های وصول این مالیات ممکن است از مبلغ وصولی آن بیشتر باشد و یا خطر معضلات اجتماعی و عدم رسیدگی به اولویت‌ها را در پی داشته باشد.
البته باید گفت دلیل مذکور که عامل اصلی حذف و یا عدم اجرای مالیات‌های مهم تنظیم‌گرانه به خصوص در حوزه املاک و مستغلات بوده، با گسترش فناوری اطلاعات به کلی از بین رفته است. از مهم‌ترین زیرساخت‌های اطلاعاتی، طرح جامع مالیاتی و رصد سیستماتیک حساب‌های بانکی است که از نظر قانونی و اجرایی به آسانی در دسترس سازمان مالیاتی است.
از سوی دیگر نیز امروزه اکثر مردم خواستار عدالت مالیاتی در مواجهه با همه اقشار هستند و سازمان مالیاتی از بابت معضلات اجتماعی نیز نباید نگرانی داشته باشد.
رابطه اعطای معافیت‌های مالیاتی و رشد سرمایه‌گذاری
همان طور که گفته شد، یکی از مهم‌ترین دلایل اعطای معافیت‌های مالیاتی، حمایت از برخی فعالیت‌های اقتصادی و تشویق سرمایه‌گذاری است. در واقع با اعطای معافیت، انگیزه و سود سرمایه‌گذاری بیشتر می‌گردد. اما باید توجه داشت که وزن و اهمیت این عامل در مقابل دیگر عواملی که موجب رشد سرمایه‌گذاری و افزایش سودآوری بنگاه‌ها می‌شود، چقدر است؟
استفاده از معافیت مالیاتی به تنهایی تاثیر چندانی بر روی سرمایه‌گذاری نمی‌گذارد، زیرا عوامل متعدد دیگری همچون نرخ تورم، نوسان‌های ارزی، نرخ سود تسهیلات بانکی، امنیت سرمایه‌گذاری، حقوق مالکیت و غیره بر سرمایه‌گذاری تاثیر گذارند.[۴]
بر اساس گزارش تاثیرات معافیت‌های مالیاتی موسسه سیاست‌گذاری ایالتی واشنگتن، نتیجه‌گیری از رویکردهای تحلیلی متفاوت برای تاثیر معافیت‌ها نشان می‌دهد که مالیات تاثیر نسبتاً کمی بر فعالیت‌های اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های تجاری دارد. بر این اساس تأثیر اقتصادی معافیت‌های مالیاتی کوچک‌تر و کم‌تر از سایر عوامل مانند هزینه‌های کار، تولید و بهره‌وری است.[۵]
اعطای تخفیفات و معافیت‌های مالیاتی چه از نظر مدت زمان اعطای معافیت و چه از نظر مناطق و حوزه‌های معاف باید مورد بازنگری قرار گیرد. معافیت‌ها باید از نظر تطابق با اهداف اعطای معافیت مالیاتی مورد بررسی قرار گرفته و سایر پیامدهای اعطای معافیت مالیاتی نیز مورد ملاحظه قرار گیرد.
پینوشت:
[۱] سازمان امور مالیاتی، معاونت برنامه ریزی و فناوری اطلاعات، دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی، کالبدشکافی اهداف وضع مالیات در ایران، ۱۳۸۹
[۲] ظرفیت های مالیاتی اقتصاد ایران؛ چالش ها و راهکارهای توسعه ای آن، معاونت پژوهش سازمان مالیات سال ۱۳۹۵
[۳] باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر: ۷۰۹۵۴۹۹
[۴] معافیت های مالیاتی و سهم آن از کل درآمدهای مالیاتی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، سال ۹۰
[۵] plink.ir/L1qUn
انتهای پیام/دولت و حاکمیت
