مسیر اقتصاد/ در دوران بعد از جنگ جهانی دوم کشورهای جهان رویکرد چندجانبه گرایی را در توسعه روابط تجاری خود انتخاب کردند. در آن زمان توافقنامه تجارت و تعرفه موسوم به «گات» مورد توافق کشورهای جهان قرار گرفت و به مرور کشورهای جهان به این توافق پیوستند.
در سال ۱۹۹۵ میلادی کشورهای عضو گات، سازمان تجارت جهانی را شکل دادند و این سازمان را به عنوان رهبر عرصه تجارت بین الملل پذیرفتند. اکنون بیش از ۱۶۴ کشور جهان به عضویت این سازمان درآمده اند و این سازمان بیش از ۹۸ درصد تجارت جهان را تحت پوشش خود دارد.
چندجانبه گرایی به انتهای مسیر خود رسیده است
اما در طول سال های اخیر تحولات عرصه بین الملل بر همگان اثبات کرده است که رویکرد چندجانبه گرایی به رهبری سازمان تجارت جهانی، به انتهای مسیر خود رسیده است.
اکنون سازمان تجارت جهانی در تحقق اهدافی همچون «دستیابی به توافقات جدید»، «الزام کشورها به اجرای قوانین»، «رسیدگی منصفانه و سریع به شکایت ها» و «به روز رسانی قوانین متناسب با تحولات عرصه تجارت بین الملل» عملکرد بسیار نامطلوبی داشته است.[۱]
کشورها در مسیر دوجانبه گرایی
در حال حاضر تقریبا تمامی کشورهای جهان، از کشورهای توسعه یافته گرفته تا کشورهای درحال توسعه، همگی به عملکرد این سازمان انتقاد دارند و معقتدند ادامه وضعیت کنونی امکان پذیر نیست.
از این رو از سال ها قبل بسیاری از کشورهای جهان به سمت انعقاد توافقات تجاری دوجانبه با شرکای اصلی خود حرکت کرده اند تا از این طریق بتوانند تبادلات تجاری خارجی خود را بهبود ببخشند.[۲]
دوجانبه گرایی رویکرد جدید آمریکا در تجارت خارجی
به طور خاص آمریکا، به عنوان مهم ترین حامی رویکرد چندجانبه گرایی از زمان جنگ جهانی دوم تا به حال و پشتیبان اصلی سازمان تجارت جهانی، بیشترین انتقادات را به عملکرد این سازمان مطرح نموده است. مهم ترین درخواست آمریکا از سازمان تجارت جهانی در شرایط کنونی، کاهش قدرت مداخله این سازمان در امور داخلی کشورهاست.[۳]
تیم تجارت خارجی دولت آمریکا صراحتا اعلام کرده است که رویکرد این کشور در عرصه تجارت خارجی، از چندجانبه گرایی به دوجانبه گرایی تغییر کرده است و این کشور قصد دارد با شرکای تجاری و سیاسی اصلی خود تبادلات تجاری دوجانبه راه اندازی نماید. [۴]
نداشتن «اقتصاد باز» بهانه ای برای اعمال محدودیت های تجاری علیه کشورها
مانع دیگری که اکنون پیش روی کشورهای جهان در رویکرد چندجانبه گرایی قرار دارد، تحمیل شرایط خاص در عرصه تجارت خارجی است. به طور خاص نمایندگان آمریکا و اتحادیه اروپا شرط عضویت در سازمان تجارت جهانی را داشتن «اقتصاد باز» عنوان کرده اند و معتقدند اگر کشوری شرایط یک اقتصاد باز را فراهم نکند، حق بهره مندی از مزایای عضویت در سازمان تجارت جهانی را ندارد.
به طور خاص در یکی از آخرین موارد، دولت آمریکا با طرح این ادعا که دولت چین از سیاست هایی همچون حمایت از تولیدکنندگان داخلی، ایجاد محدودیت پیش روی شرکت های خارجی و الزام شرکت ها به انتقال دانش فنی بهره می برد، این کشور را به داشتن یک اقتصاد بسته متهم کرده است.
دولت آمریکا در بیانیه ای که در این خصوص منتشر کرده، ۷۰ سئوال درخصوص عملکرد دولت چین در عرصه تجارت خارجی مطرح نموده و از سازمان تجارت جهانی به دلیل عدم مقابله با این دست اقدامات دولت چین انتقاد کرده است.[۵]
دوجانبه گرایی «راهبرد هوشمندانه» ایران در توسعه تبادلات خارجی
بنابراین می توان گفت اکنون تلاش برای تحقق رویکرد چندجانبه گرایی در عرصه تجارت خارجی با ابهامات گسترده ای مواجه است. «بی نتیجه بودن رویکرد چندجانبه گرایی در عرصه کنونی تجارت جهانی»، «تحمیل خواسته های گسترده و نامعقول به کشور در مسیر عضویت در سازمان تجارت جهانی» و «آینده مبهم سازمان تجارت جهانی به عنوان رهبر نظام چندجانبه گرایی در تجارت جهانی» از جمله این ابهامات هستند.
از این رو لازم است ایران نیز رویکرد دوجانبه گرایی را به عنوان راهبرد اصلی در توسعه تبادلات تجاری خارجی در دستور کار قرار دهد و برای تحقق این هدف، با شرکای اصلی تجاری خود از جمله روسیه، چین، ترکیه، پاکستان، هند، عراق و دیگر کشورهای همسایه، مذاکرات تجاری مستقلی را با هدف رسیدن به یک توافق و ایجاد ثبات در تجارت دوجانبه آغاز نماید.
پینوشت:
[۱] masireqtesad.ir/81400
[۲] masireqtesad.ir/76875
[۳] masireqtesad.ir/81495
[۴] masireqtesad.ir/62370
[۵] خبرگزاری رویترز yon.ir/4pJo6
انتهای پیام/ تجارت و ارز
