مسیر اقتصاد/ مقامات اروپایی از زمان خروج یکطرفه آمریکا از توافق هسته ای با ایران در اردیبهشت ماه، به مقامات ایرانی وعده دادند یک سازوکار مالی ویژه را راه اندازی می کنند.
اکنون بیش از ۹ ماه از زمان وعده اروپا و بیش از ۳ ماه از اجرایی شدن تمامی تحریم های آمریکا علیه ایران می گذرد و مقامات اروپایی بالاخره توانستند از تدبیر خود برای تداوم تجارت با ایران بدون دخالت آمریکا، رونمایی کنند.
اما این سازوکار مالی که با نام «اینستکس» آغاز به کار کرده است، با ابهامات فراوانی روبه روست که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.
«اینستکس» اهداف اصلی مد نظر ایران را تأمین نمی کند
این سازوکار مالی ویژه قرار بود اثرگذاری تحریم های آمریکا بر روابط تجاری شرکت های اروپایی با ایران را بی اثر کند. به عبارتی ایران سه هدف کلی از راه اندازی این سازوکار را مد نظر داشته و دارد که هیچکدام برآورده نخواهد شد.
فراهم شدن امکان فروش آزادانه نفت ایران به پالایشگاه های اروپایی و حتی غیر اروپایی: از زمان خروج آمریکا از برجام و به طور خاص در طول سه ماه اخیر که تحریم های این کشور علیه ایران اجرایی شده است، واردات نفت پالایشگاه های اروپایی از ایران به صفر رسیده و دیگر کشورهای واردکننده نفت ایران، از جمله هند و چین نیز هرکدام سازوکار مخصوص به خود را برای پرداخت پول آن تدارک دیده اند.
همچنین بنا به گفته تمامی تحلیلگران بین المللی، قرار نیست راه اندازی این سازوکار مالی به خرید گسترده نفت ایران از سوی پالایشگاه های اروپایی منجر شود.
بنابراین به وضوح روشن است که این سازوکار از تحقق اولین هدف مد نظر ایران عاجز خواهد بود.
امکان سرمایه گذاری مشترک شرکت های ایرانی با شرکت های اروپایی در داخل ایران: تقریبا تمامی شرکت های اروپایی در طول ماه های اخیر به همکاری های خود با ایران پایان دادند. در این مدت هیچ هیئت تجاری از کشورهای اروپایی راهی ایران نشده است و حتی با سازوکار جدید نیز هیچ چشم اندازی برای همکاری شرکت های ایرانی و اروپایی در داخل ایران قابل تصور نیست.
بنابراین در زمینه دومین خواسته ایران از کشورهای اروپایی نیز، به اذعان کارشناسان بین المللی، تدبیر جدید اروپا نمره قبولی نخواهد گرفت.
خرید فناوری و محصولات صنعتی مورد نیاز ایران از اروپا: در بیانیه کشورهای اروپایی در خصوص راه اندازی سازوکار مالی ویژه در تجارت با ایران، به صراحت ذکر شده است که این برنامه تنها کالاهای بشردوستانه، همچون غذا و دارو که مشمول تحریم های آمریکا نیستند را شامل می شود و تنها به انتقال وجه مربوط به تجارت این کالاها اختصاص دارد.
این درحالیست که اکنون مشکل ایران تأمین غذا و دارو نیست و از سازوکار مالی «ویژه» اروپایی انتظار می رفت مشکلات تأمین فناوری و کالاهای خاص مورد نیاز صنایع ایران را رفع کند.
لازم به ذکر است در طول نزدیک به ۸ سال اخیر که ایران به طور جدی تری با تحریم های مالی آمریکا مواجه شده است، هیچگاه مسئله تأمین غذا و دارو برای ایران مشکل آفرین نبوده است. بنابراین در این زمینه نیز می توان گفت تدبیر اروپایی ها دستاوردی برای ایران نخواهد داشت.
اعطای اختیارات حاکمیتی ایران به کشورهای اروپایی با «اینستکس»
اما مسئله به عدم تحقق اهداف ایران در تجارت با اروپا ختم نمی شود؛ بر اساس این سازوکار جدید قرار است پول حاصل از فروش نفت و مشتقات نفت ایران به کشورهای آسیایی، تحت نظارت کشورهای اروپایی قرار بگیرد و با مجوز آن ها صرف خریدهای دولت ایران و شرکت های ایرانی از شرکت های اروپایی شود.
به بیان دیگر ایران در قالب این کانال مالی، نفت خود را تحت نظارت اروپایی ها، به مشتریان آسیایی می فروشد و در مقابل آن از اروپا غذا و دارو وارد می‌کند. بنابراین سازوکار مالی ویژه اروپایی ها در عمل به معنی اعطای اختیار حاکمیتی ایران به کشورهای اروپایی است تا در جریان جزئیات مبادلات مالی ایران قرار بگیرند و تراکنش های مالی ایران با مجوز آن ها صورت بگیرد.
به بیان ساده تر این کانال مالی بخشی از کارکرد و اختیارات بین المللی بانک مرکزی ایران را بر عهده گرفته است. بنابراین این سازوکار نه تنها امتیاز جدیدی برای ایران به ارمغان نیاورده، بلکه اختیارات حاکمیتی ایران را نیز به اروپایی ها بخشیده است.
صراحت اروپا در عمل به تحریم های آمریکا
اما مهم ترین مسئله ای که باید به آن توجه شود آن است که اروپایی ها به صراحت تأکید کرده اند که راه اندازی اینستکس قرار نیست به ایران در بی اثر کردن و یا حتی دور زدن تحریم های آمریکا کمک کند.
مقامات آمریکایی در طول ۹ ماه اخیر بارها بر این مسئله تأکید کرده اند که اروپا و شرکت های اروپایی باید بین ایران و آمریکا یکی را انتخاب کنند و در این خصوص حق ندارند با اقدامات خود شرایط را برای تخفیف اثرگذاری تحریم های آمریکا علیه ایران فراهم کنند.
آنچه به عنوان سازوکار مالی ویژه اروپایی به مرحله عمل رسیده است نیز در نهایت با خواسته های آمریکا تطابق دارد و کمکی به بی اثر شدن تحریم های آمریکا در روابط تجاری ایران نمی کند.
گروکشی اروپا برای اجرای خواسته های FATF از سوی ایران
نکته مهم دیگر اینکه اکنون کشورهای اروپایی به زعم خود به وعده های داده شده عمل کرده اند و قصد دارند در برابر آن از ایران امتیازات بیشتری همچون اجرای درخواست های گروه مالی FATF را درخواست نمایند.
در این شرایط واکنش مقامات ایرانی به قابلیت های سازوکار مالی ویژه که از سوی اروپایی ها راه اندازی شده است، نقشی کلیدی خواهد داشت؛ چنانچه مقامات ایرانی با وجود اشکالات فراوان اینستکس، که در بالا به آن ها اشاره شد، از آن استقبال نمایند، به طور قطع اروپایی ها گام بعدی را بر می دارند و از ایران درخصوص اجرای برنامه های FATF، محدود نمودن برنامه های موشکی و متوقف نمودن همکاری با دولت های سوریه و یمن، مطالباتی را مطرح خواهند کرد.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
