به گزارش مسیر اقتصاد یکی از ارکان مهم سیاست های اقتصاد مقاومتی گسترش روابط اقتصادی با کشورهای همسایه است.
ایران با داشتن ۱۵ کشور همسایه از موقعیت بسیار خوبی برای توسعه روابط تجاری و صادرات کالاهای خود برخوردار است. در بین این کشورها، ۷ کشور عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان با ایران مرز مشترک زمینی دارند.
جایگاه ویژه عراق در بین کشورهای همسایه
کشور عراق با ۱۴۵۸ کیلومتر دارای طولانی ترین مرز مشترک زمینی با ایران است. وجود قرابت های مذهبی و فرهنگی بین دو کشور سبب شده است که عراق در بین همسایگان ایران از جایگاه ویژه ای برای گسترش تبادلات تجاری برخوردار باشد. علاوه بر این، نیاز عراق به بازسازی فرصت مناسبی را برای حضور ایران در اقتصاد عراق فراهم کرده است.
بر طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۶، ایران حدود ۱۳.۳ میلیون تن کالا به ارزش ۶.۶ میلیارد دلار به عراق صادر کرده است و این کشور پس از چین و امارات سومین بازار صادراتی ایران بوده است.
همچنین بر طبق آمار سازمان راهدارای در سال ۹۶ مجموع ترددهای مسافران ایرانی و عراقی در سال ۹۶ به بیش از ۸.۵ میلیون نفر رسیده است.
حمل و نقل ریلی بهترین روش حمل کالا و مسافر به عراق
با توجه به حجم بالای جا به جایی بار و تردد مسافر بین ایران و عراق لازم است زیرساخت های حمل و نقل بین ایران و عراق تقویت شود. در بین شیوه های مختلف حمل و نقل، حمل و نقل ریلی به دلیل مزایای متعدد، نسبت به حمل و نقل جاده ای از اولویت برخوردار است.
از مزیت‌های حمل و نقل ریلی نسبت به جاده‌ای می‌توان به کاهش قابل توجه مصرف سوخت اشاره کرد؛ به طوری که به ازای حمل هر تن-کیلومتر بار ۳۵ سی‌سی و در حوزه مسافری نیز به ازای هر نفر-کیلومتر ۲۰ سی‌سی صرفه‌جویی در مصرف سوخت حاصل می‌شود. بر همین اساس، با فرض انتقال ۳۰ درصد از حجم بار و مسافر حمل شده به عراق بر روی ریل، می‌توان سالانه حدود ۲۲۵ میلیون لیتر در مصرف گازوئیل صرفه جویی کرد.
قابلیت حمل حجم بالای کالا و مسافر از دیگر مزایای حمل و نقل ریلی است؛ به طوری که هر قطار معادل ۱۵ اتوبوس و ۶۰ تریلی ظرفیت حمل دارد. با فراهم نمودن زیر ساخت ریلی، بخش قابل توجهی از تردد ها (حدود ۶۰۰ هزار تردد تریلی و ۲۰۰ هزار تردد اتوبوس مسافری در سال) قابلیت انتقال بر روی ریل را پیدا کرده و بدین صورت از هزینه‌های پنهان ناشی از تصادفات جاده‌ای و تلفات ناشی از آن جلوگیری به عمل می آید.
اولویت راه آهن شلمچه-بصره برای اتصال به عراق
راه آهن شلمچه-بصره کوتاه ترین و کم هزینه ترین محور ریلی در دست ساخت برای اتصال به عراق است. برای احداث راه آهن شلمچه-بصره باید ۳۲ کیلومتر خط ریلی در خاک عراق و یک پل بر روی اروندرود ساخته شود. به گفته عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، هزینه ساخت این خط ریلی ۵۰ میلیون دلار برآورد می شود.
برای ساخت راه آهن شلمچه-بصره مسئولین دو کشور طی تفاهمی در سال‌های ۹۰ و ۹۳ توافق کردند که احداث پل توسط ایران و خط آهن ۳۲ کیلومتری توسط عراق صورت پذیرد اما به دلیل مشکلات مالی کشور عراق، اجرای این پروژه متوقف شد.
با توجه به عدم توانایی عراق برای تامین مالی پروژه، طی تفاهم نامه ای مقرر شده است بنیاد مستضعفان در مقابل دریافت ضمانت نامه از دولت عراق، نسبت به تامین مالی راه آهن شلمچه-بصره اقدام نماید. به گفته سعید رسولی عضو هیئت مدیره راه آهن، بنیاد مستضعفان در حال مذاکره با طرف عراقی است تا تفاهم نامه به یک قرارداد الزام آور منتهی شود.[۱]
دریافت نفت عراق در ازای ساخت راه آهن شلمچه-بصره
یکی از راهکارهای تضمین تامین مالی راه آهن شلمچه-بصره تهاتر نفت عراق در عوض پرداخت هزینه های اجرای پروژه به سرمایه گذار است.
در همین راستا، شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان) پیشنهاد داده است که ایران هزینه ۵۰ میلیون دلاری ساخت راه آهن شلمچه-بصره را بر عهده گیرد و در مقابل، کشور عراق متعهد شود در مدت دو سال پس از بهره برداری از پروژه، سالانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام در اختیار سرمایه گذار ایرانی بگذارد. بدین طریق با احتساب قیمت حداقل ۷۵ دلاری هر بشکه نفت، نرخ بازده داخلی (IRR) این پروژه برای سرمایه گذار به بیش از ۲۰ درصد ارزی خواهد رسید که این میزان علاوه بر اصل و سود سرمایه گذاری، ریسک ناشی از فروش و تغییرات قیمت نفت را نیز پوشش خواهد داد.[۲]
در همین رابطه، سعید رسولی عضو هیئت مدیره راه آهن، تضمین سرمایه گذاری در راه آهن شلمچه-بصره از طریق نفت عراق را به عنوان یکی از پیشنهادهای این کشور عنوان کرده است.[۳]
پینوشت:
[۱]: مسیر اقتصاد، کد خبر: ۶۶۰۰۹
[۲]: گزارش تحلیلی شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان)
[۳]: مسیر اقتصاد، کد خبر: ۶۶۰۰۹
انتهای پیام/ راه و ساختمان
