مسیر اقتصاد/ در سال‌های اخیر با افزایش روز افزون شمار خودروها و مشکلات ایجاد شده در زمینه آلودگی هوا، مصرف بالای بنزین و ترافیک در کلان شهرها، بحث اسقاط خودروهای فرسوده به‌صورت جدی مطرح شده است.
حتی اگر مصرف بالای بنزین و ترافیک نیز در نظر گرفته نشود، چالش آلودگی هوا موجب می شود هر ساله بر اساس آمار ۳۰۰۰ نفر در پایتخت جان خود را از دست بدهند.
اسقاط خودروهای فرسوده تاثیرات قابل توجهی در حوزه های مختلف صنعتی، اجتماعی و اقتصادی دارد که از جمله مهمترین آن ها می توان موارد زیر را بر شمرد:
کاهش آلودگی هوای کلان شهرها
بر اساس گزارش سیاهه انتشار هوای شهر تهران که در سال ۹۵ توسط شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران منتشر شد، ۸۵ درصد آلودگی هوای شهر تهران را وسایل نقلیه تشکیل می دهند. بر اساس گزارش منتشره معضل اصلی آلودگی هوای شهر تهران آلاینده ذرات معلق است که منبع ۷۰ درصد آن وسایل نقلیه هستند.
مهمترین منابع تولید ذرات معلق نیز، کامیون ها، اتوبوس های فرسوده و موتور سیکلت های کاربراتوری هستند (۶۴ درصد ذرات معلق را این سه وسیله نقلیه تولید می نمایند.) همچنین منبع ۹۸ درصد مونوکسید کربن تولید شده، وسایل نقلیه هستند که عمده منابع تولید کننده آن ها خودروهای سواری فرسوده هستند. از همین رو خروج وسایل نقلیه فرسوده از چرخه حمل و نقل تاثیر به سزایی در مدیریت آلودگی هوای شهر تهران دارد.
توسعه بازار صنایع خودروسازی
در صورت اسقاط تمامی خودروهای فرسوده به صورت سالیانه، خودروسازان حدود سه میلیون خودرو تا سال ۱۴۰۴ خواهند فروخت.
لازم به ذکر است در حال حاضر سالانه حدود ۳۰۰ هزار خودرو اسقاط می‌شوند. در صورتیکه روند اسقاط افزایش یابد، خودروسازان به طور میانگین سالانه بیش از ۳۳۰ هزار دستگاه بیش از حالت فعلی خودرو خواهند فروخت.
یکی از مهمترین پارامترهای توسعه صنعتی بازار مصرف است و تاکنون صنایع خودروسازی یکی از دلایل عدم سرمایه گذاری جدی در تحقیق و توسعه و طراحی و تولید پلت فرم را کمبود بازار داخلی عنوان کرده اند.
کاهش مصرف سوخت
با توجه به مصرف بالای خودروهای فرسوده به ازای اسقاط هر ۱۰۰ هزار خودرو فرسوده، بین ۱۵۰-۲۰۰ میلیون لیتر بنزین در سال صرفه جویی خواهد شد.
همانطور که در ادامه ذکر می شود، تا سال ۱۴۰۴ لازم است سالیانه بیش از ۱.۴ میلیون خودرو از چرخه خارج شوند و این به معنی صرفه جویی سالانه ۲.۱ تا ۲.۸ میلیارد لیتر بنزین در سال خواهد بود.
نقش قانون «اسقاط در برابر واردات» بر افزایش اسقاط خودروهای فرسوده
سال ۸۷ با توجه به محدود بودن منابع دولتی و عدم امکان تامین تسهیلات لازم برای اسقاط از این محل، دولت با تصویب قانون اسقاط در برابر واردات خودرو، وظیفه اسقاط را از طریق الزام واردکنندگان به خریداری گواهی اسقاط از مراکز اسقاط، بر عهده واردکنندگان گذاشت.
به این ترتیب گواهی اسقاط ارزشی حدود ۲.۵ میلیون تومان پیدا کرده و امکان خرید خودروهای فرسوده از سوی مراکز اسقاط با قیمتی حدود ۲.۵ میلیون تومان فراهم و موجب افزایش انگیزه مردم برای فروش خودروهای فرسوده به مراکز اسقاط شد. به این ترتیب آمار اسقاط از ۶۷.۳۳۵ برگه گواهی در سال ۹۲ به ۳۱۱.۹۵۰ برگه گواهی در سال ۹۳ افزایش یافت.
طبق آمار، حدود یک ۱.۳۵۰ میلیون دستگاه خودرو فرسوده در کشور وجود دارد و سالانه ۲۰۰ هزار خودرو به تعداد این خودروها افزوده می شود.
بر اساس نمودار زیر، تقاضای گواهی اسقاط باید تا سال ۱۴۰۴ به ۱.۴ میلیون برگه گواهی (۴ برابر حالت فعلی) برسد تا تمامی خودروهایی که سالیانه وارد سن فرسودگی شده و تمامی خودروهای فرسوده موجود، اسقاط شوند.
لزوم توسعه تقاضای گواهی اسقاط
تولیدکنندگان و واردکنندگان به عنوان خریداران بالقوه گواهی اسقاط بر شمرده می شوند. تجربه های گذشته نشان می دهد دولت نمی تواند منابع مالی لازم برای ۱.۴ میلیون گواهی اسقاط را فراهم نماید و به علت محدودیت منابع دولتی، در صورت تصویب طرح هایی مشابه، اقدامات انجام شده با شکست مواجه خواهد شد.
الزام تولیدکنندگان خودرو به اسقاط خودروی فرسوده دیگر راه توسعه تقاضای گواهی اسقاط خودرو است. بنابراین در راستای حمایت دولت از خودروسازان، مجلس می تواند خودروسازان را به نحوی ملزم به ارائه گواهی اسقاط نماید که هم به خودروسازان فشار وارد نشود و هم اینکه ابزار رشدی برای ارتقای تکنولوژی سوخت محصولات خودروسازان باشد.
دیگر مسیر توسعه تقاضای گواهی اسقاط از طریق واردکنندگان خودرو است. بدون شک با افزایش تعرفه های واردات خودرو مصوبه اسقاط نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. بنابراین لازم است دولت به فکر مصوبه جدیدی باشد و اسقاط خودروی فرسوده را به واردات کالا یا محصول دیگری وابسته کند.
