مسیر اقتصاد/ در یادداشت قبل درباره چگونگی نقش آفرینی نخبگان جوان در اقتصادمقاومتی، رئوس کلی بحث مطرح شد. اولین نقش مطرح شده در آن یادداشت، مشارکت نخبگان در حل مسائل صنایع راهبردی و اکتساب فناوریهای مورد نیاز بود که در این یادداشت، پیرامون آن بحث خواهد شد.
مطابق با بند ششم سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، دولت می بایست تدابیر لازم برای افزایش سهم داخلی سازی در کالاها و خدمات اساسی را به شرح زیر اتخاذ نماید:
“افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی (بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص.”
یکی از روش های اجرای سیاست فوق، مشارکت دادن نخبگان در صنایع راهبردی کشور می باشد؛ بدین ترتیب که پس از شناسایی حوزه های راهبردی صنعت که در زمان تحریم بیشترین ضربه را به کشور وارد کردند، مبادرت به شناسایی دانش و فناوری های کلیدی در آن جهت انتقال به کشور شود؛ از جمله می توان به فناوری های تولید کاتالیست در صنعت نفت و پتروشیمی اشاره کرد.
برای استفاده از توانمندی های نخبگان در این زمینه، می بایست دقت شود که نخبگان جوان به دلایل شخصیتی از قبیل هوش بالا و تسلط سریع بر روی حوزه های فعالیتی و کنجکاوی و علاقه مندی به افزایش تجربیات خود، تمایل کمتری به استخدام دائمی در نهادهای صنعتی داشته و بیشتر مایلند تا در قالب مشاور، اقدام به نقش آفرینی در انتقال دانش و فناوری نمایند. بنابراین ایشان می توانند در قالب های زیر، مبادرت به این تاثیرگذاری در صنعت نمایند:
- تجویز و انتقال مستقیم دانش و تخصص به صورت یک طرفه از نخبه به صنعتگر برای حل مسائل صنعت (سنتی ترین مدل همکاری)
- تبادل دوجانبه دانش و مکتوبات علمی با صنعتگران برای حل مسائل صنعت
- ایفای نقش به عنوان نقطه برقراری ارتباط بین شبکه ای از متخصصان و نخبگان با صنعت و معرفی متخصصان مختلف برای حل مسائل گوناگون صنعتگران
- کمک به صنعتگران در شناسایی مسائل ایشان و اولویت بندی آن ها
فرصت های مقاوم سازی اقتصاد و صنعت در کشور از یک سو (طرف تقاضا) و وجود توانمندی های بالقوه فراوان در نخبگان جوان از سوی دیگر (طرف عرضه)، این سوال را در ذهن بر می انگیزاند که چرا این دو طرف عرضه و تقاضا، به همدیگر متصل نمی شوند؟ این پدیده که در ادبیات سیاست گذاری اقتصاد و علم و فناوری، “شکست بازار” نام دارد، می تواند به دلایل زیر بروز نماید:
- عدم آشنایی کافی نخبگان با نیازهای صنعت
- توانمندی بالفعل پایین نخبگان در حل مسائل در عین داشتن توانمندی بالقوه بالا
- عدم آشنایی کافی صنعتگران از توانمندی های نخبگان
- نبود ادبیات مشترک بینطرف عرضه و تقاضا
- پیچیدگی و چندوجهی بودن مسائل
- دشواری یکپارچه سازی توانمندی های مورد نیاز
برای جبران مسائل فوق الذکر و بر اساس تجربیات سایر کشورها در به کارگیری توانمندی های جامعه نخبگانی خود، می بایست سازوکاری طراحی بشود که منتفع در پیوند دادن طرف های عرضه و تقاضا گردد. این سازوکار، می بایست در داخل یک نهاد تخصصی که “کانون نخبگانی حل مسئله” نامگذاری می شود، به شرح زیر اجرا گردد:
فعالیت ها و خدمات کانون به نخبگان جوان:
- تهیه بانک اطلاعاتی از توانمندی های نخبگان
- آموزش تفکر انتقادی
- آموزش تفکر سیستمی
- آموزش روش های حل مسئله
- آموزش روش های کار تیمی
- ارزش گذاری دارائی های فکری نخبگان
- محافظت از حقوق مالکیت فکری نخبگان
- برقراری ارتباط بین اساتید مجرّب با نخبگان
- تعریف صورت مسئله های واقعی از دنیای اجرا
- تعامل با نخبگان برای حل مسائل
همچنین فعالیت های کانون در تعامل با صنعت عبارت است از:
- برقراری ارتباط با صنایع راهبردی کشور
- بازاریابی خدمات نخبگان درباره توانمندی ایشان در حل مسائل صنعت (دستیابی به فناوری؛ کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت)
- شناسایی چالش های فناورانه کلیدی
- برگزاری جلسات توجیهی با مدیران ارشد
- شناسایی فرصت های بهبود و تعریف اولیه مساله ها
- طراحی متدولوژی حل مسئله
- تشکیل تیم های حل مسئله توسط نخبگان
- اجرای متدولوژی حل مسئله و اکتساب فناوری های کلیدی
- کسب منافع اقتصادی از محل مسائل حل شده ی صنعت
برای انجام فعالیت های فوق، این کانون که می تواند توسط بخش خصوصی نیز راه اندازی شود و در واقع راه اندازی آن توجیه اقتصادی دارد، نیاز به حمایت های زیر از سوی بدنه حاکمیتی و دولتی کشور دارد:
- تسهیل برقراری ارتباط کانون با مدیران ارشد صنایع راهبردی کشور مانند پتروشیمی و فولاد
- تسهیل دسترسی کانون به داده ها و اطلاعات صنعتی مورد نیاز
- اعطای وام قرض الحسنه با تنفس ۳ ساله به کانون مشروط به عملکرد کانون (برای مثال به ازای هر حل موفق مسئله توسط کانون، مبلغ مشخصی وام اعطا شود)
- طراحی سیاست های انگیزشی مانند تقدیر از نخبگان فعال در حل مسائل صنعتی
- تامین نیازمندی های اطلاعاتی در تکمیل بانک اطلاعاتی نخبگان به منظور شناخت توانمندی های نخبگان کشور
- تسهیل دسترسی کانون به اساتید مجرّب و زبده کشور
- ایجاد سامانه ثبت ایده ها برای همه نخبگان با هدف ایجاد امکان پیگیری حقوق مالکیت فکری
- رتبه بندی سالیانه کانون های سراسر کشور و تقدیر از کانون های برتر
- هماهنگی با دانشگاه ها برای فراهم شدن امکان استفاده از تجهیزات ایشان با هزینه های کمتر برای نخبگان و اساتیدِ همکار با کانون مشروط به داشتن راهکار و ایده ی حل مسئله
- اعطای گرنت های تحقیقاتی به نخبگانِ همکار با کانون ها توسط دولت
