مسیر اقتصاد/ آمار معاملات محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا، نشان از افزایش مجدد رقابت خرید برخی محصولات دارد؛ به‌گونه‌ای که در هفته سوم آبان ماه ۱۴۰۴، رقابت بیش از ۱۰۰ درصدی در عرضه برخی محصولات ثبت شده است.
بررسی رقابت خرید محصولات شیمیایی و پلیمری
بررسی رقابت خرید محصولات شیمیایی، حاکی از رقابت بیش از ۱۰۰ درصدی در عرضه ایزوبوتانول، اسید نیتریک و تری اتانول آمین بوده است. در محصولات پلیمری نیز برخی گریدهای پلی‌پروپیلن شیمیایی و نساجی با ثبت رقابت بیش از ۸۰ درصدی و میانگین رقابت بیش از ۵۰ درصدی، هفته پررقابتی را در عرضه پلی‌پروپیلن رقم زده‌اند.
محصولات پتروشیمیایی که طی هفته گذشته با اختلاف زیادی نسبت به قیمت پایه خود معامله شده‌اند به همراه درصد رقابت آن‌ها در نمودار زیر قابل مشاهده است.
وجود رقابت خرید در معاملات بازار داخلی محصولات پتروشیمیایی سبب شده است تا قیمت نهایی این محصولات بعضا از قیمت صادراتی نیز فراتر رفته و صنایع پایین‌دستی، این محصولات را با نرخی بالاتر از نرخ محصولات صادراتی پتروشیمی دریافت کنند. به عنوان مثال قیمت پلی‌پروپیلن در منطقه جنوب غربی آسیا طی این ماه با کاهش نسبی همراه بوده و حدود ۱ دلار به ازای هر کیلوگرم اعلام شده است؛ این در حالی است که برخی گریدهای پلی‌پروپیلن نساجی و شیمیایی به‌ترتیب با میانگین قیمت پایانی بیش از ۱۲۰ و ۱۳۰ هزارتومان به ازای هر کیلوگرم در بورس کالا مورد معامله قرار گرفته است.
سازِکار معیوب تخصیص سهمیه؛ محرک رقابت کاذب
دلایل متعددی را در تشریح رقابت خرید محصولات پتروشیمیایی می‌توان برشمرد. مواردی مانند افزایش تقاضای ناشی از کاربردهای فصلی، کاهش عرضه و عدم تولید پتروشیمی‌ها به دلایلی نظیر تعمیرات اساسی و کمبود خوراک، کمبود ظرفیت تولید، نوسانات ارزی اثرگذار بر قیمت محصولات و تغییرات تقاضا در صنایع پایین‌دستی از جمله این دلایل به‌شمار می‌رود.
علاوه بر موارد فوق، بررسی خریداران محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا، حاکی از وجود برخی کدهای بورسی دارای سهمیه بهین‌یاب است که صرفا در هنگام افزایش تفاوت قیمتی میان بازار رسمی و غیررسمی فعال شده و به خرید از بورس کالا می‌پردازند. درواقع این نوع تقاضا، بیان‌گر تقاضای سوداگرانه و نشان‌دهنده آن دسته از متقاضیانی است که محصولات خریداری شده از بورس را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. ریشه این موضوع را باید در سازِکار غلط تخصیص سهمیه به متقاضیان و عدم پایش سهمیه‌های نخصیص داده شده جستجو کرد.
لزوم بازنگری در نظام سهمیه‌بندی خرید محصولات پتروشیمیایی
فرایند فعلی تخصیص سهمیه خرید محصولات پتروشیمیایی، به این شکل است که پس از ثبت اطلاعات مربوط به وضعیت واحد پایین‌دستی و درخواست سهمیه توسط متقاضی، مراحل مشخص و شفافی تعریف نشده است که صحت‌سنجی نیاز صنایع پایین‌دستی و تأیید سهمیه توسط کارشناس، معاون و مدیرکل استان و دفتر تخصصی در وزارت صنعت، معدن و تجارت بر مبنای آن مراحل صورت گیرد؛ این امر، احتمال بروز خطا در تخصیص سهمیه به واحد متقاضی را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، پس از تخصیص سهمیه نیز هیچ‌گونه پایش و رصد مشخصی بر عملکرد واحدهای پایین‌دستی صورت نمی‌گیرد و به تبع آن نمی‌توان به این سوال پاسخ داد که اساسا چه میزان از سهمیه‌های خریداری شده روانه چرخه تولید محصولات صنایع پایین‌دستی و تکمیلی شده و چه میزان از آن برای فروش مجدد به بازار غیررسمی و خارج از بورس کالا رفته است.
چالش‌های نظام تخصیص سهمیه خرید محصولات پتروشیمیایی، لزوم اصلاح سازِکار فعلی را بیش از پیش پررنگ کرده است. درواقع در یک نظام سهمیه‌بندی مطلوب، محاسبه دینامیک سهمیه محصولات پتروشیمی باید بر اساس عملکرد واحد پایین‌دستی صورت گیرد؛ در صورت تحقق این موضوع، تقاضاهای کاذب از بازار حذف شده و ضمن کاهش رقابت خرید و کاهش قیمت محصولات، می‌توان کاهش کف عرضه در بورس کالا و افزایش صادرات محصولات پتروشیمیایی را شاهد بود.
منبع:
بورس کالا
انتهای پیام/ انرژی
