به گزارش مسیر اقتصاد در صورت بسته شدن تنگه هرمز، به عنوان یکی از مهمترین گلوگاه‌های نفتی جهان، گزینه‌های جایگزین بسیار کمی برای انتقال نفت از آن وجود دارد. در سال ۲۰۲۴، میانگین جریان نفت از طریق تنگه روزانه ۲۰ میلیون بشکه (حدود ۲۰ درصد از مصرف جهانی مایعات نفتی) بود. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۵، کل جریان نفت از طریق تنگه هرمز نسبت به سال ۲۰۲۴ نسبتاً ثابت باقی ماند. اگرچه پس از تنش‌های اخیر در منطقه، انسداد ترافیک دریایی از طریق تنگه هرمز مشاهده نشده است، اما قیمت نفت خام برنت از ۶۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۲ ژوئن به ۷۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۳ ژوئن افزایش یافت و در حال حاضر نزدیک به ۸۰ دلار در هر بشکه معامله می‌شود.
تنگه هرمز، گلوگاه بی جایگزین انرژی
به طور کلی، گلوگاه‌ها و کانال‌های باریکی در مسیرهای دریایی جهانی وجود دارند که برای امنیت انرژی جهانی حیاتی هستند. ناتوانی در انتقال نفت از یک گلوگاه اصلی، حتی به طور موقت، می‌تواند تأخیرهای قابل توجهی در عرضه ایجاد کرده و هزینه‌های حمل و نقل را افزایش دهد، که به طور بالقوه منجر به افزایش قیمت انرژی جهانی می‌شود. اگرچه بیشتر گلوگاه‌ها را با افزایش قابل توجه از زمان وهزینه حمل و نقل می‌توان با استفاده از مسیرهای دیگر دور زد اما برخی از گلوگاه‌ها همچون تنگه هرمز که در شکل زیر نشان داده شده است، هیچ جایگزین عملی ندارند. اگرچه برخی خطوط لوله جایگزین وجود دارد اما قابل مقایسه با حجم عبوری از تنگه نیست.
طبق نمودار زیر بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، حجم نفت خام و میعانات گازی عبوری از تنگه هرمز ۱.۶ میلیون بشکه در روز کاهش یافت، که تنها تا حدی با افزایش ۰.۵ میلیون بشکه در روز در محموله‌های فرآورده‌های نفتی جبران شد. کاهش در ترانزیت نفت از طریق تنگه تا حدی منعکس‌کننده تصمیم اوپک پلاس برای کاهش داوطلبانه تولید نفت خام از نوامبر ۲۰۲۲ است که منجر به کاهش صادرات عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی شد.
علاوه بر این، تنش‌ها در سال ۲۰۲۴ در جریان نفت در اطراف تنگه باب‌المندب، که دریای عرب را به دریای سرخ متصل می‌کند، شرکت ملی نفت عربستان سعودی آرامکو را وادار کرد تا جریان نفت خام دریایی خود را از تنگه هرمز تغییر دهد و به جای آن، آن را از طریق خط لوله شرق-غرب خود به بنادر دریای سرخ ارسال کند. همچنین، افزایش ظرفیت پالایشی در کشورهای حاشیه خلیج فارس، تقاضای منطقه‌ای برای نفت خام را افزایش داد و برخی از جریان‌ها را به بازارهای محلی در خلیج فارس منتقل کرد.
تنگه هرمز، محل عبور بیش از یک چهارم تجارت دریایی نفت
بر اساس جدول زیر[۱] جریان‌ها از طریق تنگه هرمز در سال ۲۰۲۴ و سه ماهه اول ۲۰۲۵ بیش از یک چهارم کل تجارت دریایی نفت جهانی و حدود یک پنجم مصرف جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی را تشکیل داد. علاوه بر این، حدود یک پنجم تجارت جهانی گاز طبیعی مایع (گاز مایع) نیز در سال ۲۰۲۴، عمدتاً از قطر، از طریق تنگه هرمز عبور کرد.
بر اساس داده‌های ردیابی تانکر و نمودار زیر، عربستان سعودی بیش از هر کشور دیگری نفت خام و میعانات گازی را از طریق تنگه هرمز منتقل می‌کند. در سال ۲۰۲۴، صادرات نفت خام و میعانات گازی از عربستان سعودی ۳۸ درصد از کل جریان نفت خام هرمز (۵.۵ میلیون بشکه در روز) را تشکیل می‌داد.
مسیرهای جایگزین تنگه؛ دور زدن تنگه ممکن است؟
عربستان سعودی و امارات متحده عربی دارای برخی زیرساخت‌ها هستند که می‌توانند تنگه هرمز را دور بزنند، که ممکن است تا حدودی هرگونه اختلال در ترانزیت از طریق این تنگه را کاهش دهد. این خطوط لوله معمولاً با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند و تخمین زده می‌شود که ظرفیتی در حدود ۲.۶ میلیون بشکه در روز از خطوط لوله عربستان و امارات می‌تواند برای دور زدن تنگه هرمز در صورت اختلال در عرضه و بسته شدن تنگه هرمز در دسترس باشد.
آرامکو عربستان خط لوله نفت خام شرق-غرب با ظرفیت ۵ میلیون بشکه در روز را اداره می‌کند که از مرکز فرآوری نفت بقایق در نزدیکی خلیج فارس به بندر ینبع در دریای سرخ امتداد دارد. آرامکو به طور موقت ظرفیت این خط لوله را در سال ۲۰۱۹ به ۷.۰ میلیون بشکه در روز افزایش داد، زمانی که برخی از خطوط لوله مایعات گاز طبیعی را برای پذیرش نفت خام تغییر کاربری داد. در سال ۲۰۲۴، عربستان سعودی نفت خام بیشتری را از طریق خط لوله شرق-غرب پمپاژ کرد تا از تنش‌های کشتیرانی در اطراف باب‌المندب جلوگیری کند.
امارات متحده عربی نیز یک خط لوله را اداره می‌کند که تنگه هرمز را دور می‌زند. این خط لوله با ظرفیت ۱.۸ میلیون بشکه در روز، میادین نفتی خشکی را به پایانه صادراتی فجیره در دریای عمان متصل می‌کند. در سال ۲۰۲۴، حجم نفت خام و میعانات گازی که از امارات متحده عربی منشا گرفته و از هرمز عبور می‌کرد، ۰.۴ میلیون بشکه در روز کمتر از سال ۲۰۲۲ بود، زیرا ارتقاء پالایشگاه‌ها امکان پالایش بیشتر نفت خام سنگین را به صورت محلی فراهم کرد. این ارتقاء همچنین به امارات امکان داد صادرات گریدهای سبک‌تر نفت خام خود را افزایش دهد و استفاده از خط لوله به پایانه صادراتی فجیره افزایش یافت. افزایش استفاده از خط لوله برای عملیات روزمره، ظرفیت اضافی موجود برای تغییر مسیر حجم‌های بیشتر در اطراف تنگه هرمز را محدود کرده است.
ایران خط لوله گوره-جاسک و پایانه صادراتی جاسک را در خلیج عمان (با دور زدن تنگه هرمز) با یک محموله صادراتی واحد در جولای ۲۰۲۱ افتتاح کرد. ظرفیت مؤثر این خط لوله حدود ۳۰۰,۰۰۰ بشکه در روز است. با این حال، در تابستان سال ۲۰۲۴ ایران کمتر از ۷۰,۰۰۰ بشکه در روز از بنادر (بندر جاسک و کوه مبارک) با استفاده از خط لوله گوره-جاسک صادر کرد و بارگیری محموله‌ها را پس از سپتامبر ۲۰۲۴ متوقف کرد.
۸۴ درصد از نفت صادراتی از تنگه هرمز به بازارهای آسیایی صادر می‌شود
نمودار زیر[۲] نشان می‌دهد که ۸۴ درصد از نفت خام و میعانات گازی و ۸۳ درصد از گاز طبیعی مایع که از طریق تنگه هرمز منتقل شده‌اند، در سال ۲۰۲۴ به بازارهای آسیایی رفتند. چین، هند، ژاپن و کره جنوبی مقاصد اصلی نفت خام عبوری از تنگه هرمز به آسیا بودند و مجموعاً ۶۹ درصد از کل جریان نفت خام و میعانات گازی هرمز را در سال ۲۰۲۴ تشکیل دادند. این بازارها احتمالاً بیشترین تأثیر را از اختلالات عرضه در هرمز خواهند دید.
در سال ۲۰۲۴، ایالات متحده حدود ۰.۵ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی از کشورهای حاشیه خلیج فارس از طریق تنگه هرمز وارد کرد، که حدود ۷ درصد از کل واردات نفت خام و میعانات گازی ایالات متحده و ۲ درصد از مصرف مایعات نفتی ایالات متحده را تشکیل می‌داد. در سال ۲۰۲۴، واردات نفت خام ایالات متحده از کشورهای حاشیه خلیج فارس در پایین‌ترین سطح در نزدیک به ۴۰ سال اخیر قرار گرفت، زیرا تولید داخلی و واردات از کانادا افزایش یافته است.
پی‌نوشت:
[۱] منبع داده: اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، چشم‌انداز کوتاه مدت انرژی، ژوئن ۲۰۲۵، و تحلیل اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده بر اساس ردیابی تانکر Vortexa. نکته: تجارت دریایی نفت جهانی شامل حجم‌های درون کشوری نمی‌شود، مگر آن دسته از حجم‌هایی که از تنگه هرمز عبور می‌کنند. گاز مایع=گاز طبیعی مایع. 1Q25=سه ماهه اول ۲۰۲۵.
[۲] منبع داده: تحلیل اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده بر اساس ردیابی تانکر Vortexa. نکته: منظور از ۲۰۲۵ سه ماهه اول ۲۰۲۵است.
انتهای پیام/ انرژی
