مسیر اقتصاد/ حرکت به سمت ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان یکی از مهمترین ارکان اقتصاد مقاومتی است. برای دانش بنیان کردن اقتصاد تنها نباید به دنبال ایجاد یک اقتصاد موازی با جریان فعلی اقتصاد و صنعت -از طریق شرکت های کوچک و متوسط- در کشور بود؛ به بیان دیگر، نمی‌توان شرکت‌ها و صنایع دانش بنیان جدید را در کشور شکل داد اما کلیت جریان صنعتی فعلی را به حال خود گذاشت و نسخه‌ای برای دانش‌بنیان شدن آن نداشت.
صنعت خودرو به عنوان صنعتی که بیش از ۱۰% از ارزش افزوده میان صنایع دیگر و حدود ۲٫۵% از کل تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، یکی از صنایعی است می‌بایست خود را با اصول اقتصاد مقاومتی، که از جمله آن اقتصاد دانش بنیان است، همراه کند. حال سوال اصلی این‌است که راهبرد اصلی برای دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ کشور نظیر صنعت خودرو چیست؟
مروری بر زنجیره ارزش صنعت خودرو به تبیین دقیق‌تر مسئله‌ی دانش‌بنیان شدن صنعت خودرو کمک می‌کند.
بنگاه خودروساز بر اساس ذائقه‌سنجی که از بازارهای هدف دارد، اقدام به تعریف محصول و طراحی خودرو جدید می‌کند. پس از تعریف ویژگی‌های کلی خودرو و زیرسیستم‌های خودرو نظیر موتور، سیستم انتقال قدرت، تعلیق و… ویژگی‌های قطعات خودرو تعیین می‌شود. سپس قطعه‌سازان بر اساس ویژگی‌های اعلام شده از طرف خودروساز، جزئیات قطعات را طراحی و نمونه اولیه را به خودروساز تحویل داده و خودروساز نیز اقدام به تست قطعه بر اساس ویژگی‌های قطعه کرده و آن را تأیید می‌کند. واحدهای طراحی مستقر در شرکت های خودروساز و قطعه‌ساز برای پاسخ به سوالاتی که در فرآیند طراحی برای آن‌ها ایجاد می‌شود اقدام به تحقیق و توسعه(R&D) می‌کنند. در این مرحله طراحی خودرو به پایان می‌رسد.
پس از مرحله طراحی، تولید انبوه آغاز می‌شود که طی آن خودروساز، ساخت قطعات را به قطعه‌سازان سفارش داده و قطعات را خریداری می‌کند؛ سپس فرآیند مونتاژ خودرو انجام می‌شود. بعد از آن نیز فرآیند فروش و خدمات پس از فروش صورت می گیرد.
هریک از مراحل فوق دارای ارزش‌افزوده مختص به خود است. از جمله در مرحله طراحی و تحقیق و توسعه ارزش افزوده زیادی وجود دارد که متعلق به شرکتی است که خودرو یا قسمتی از آن را طراحی کرده است.
در ایران شرکت‌های خودروسازی عموما خودروهایی را تولید می‌کنند که طراحی آن توسط یک شرکت دیگر انجام شده است. این خودروها تحت لیسانس خودروساز خارجی یا در شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک (براساس رویکردهای جدید صنعت خودرو) تولید می‌شود. در هر دو حالت زنجیره ارزش صنعت خودرو در ایران ناقص مانده و یک حلقه مهم آن که حلقه طراحی و تحقیق و توسعه است در داخل شکل نگرفته است. قسمت مهمی از این فرآیند طراحی محصول و تحقیق وتوسعه در شرکت قطعه‌ساز انجام می‌شود. با این حال به دلیل اینکه خودروسازان برنامه طراحی پلتفرم خودرو را ندارند، قطعه‌سازان ایرانی نیز تاکنون دستورکار طراحی نداشته‌اند و فقط نقشه طراحی شده را دریافت و با ماشین‌آلات مختلف قطعه را ساخته‌اند. بنابراین قطعه‌سازان ایرانی نیز عموما فاقد توانایی طراحی هستند.
بنابراین برای دانش بنیان شدن صنعت خودرو، یکی از مراحل اصلی این است که شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز وارد فرآیند طراحی خودرو و قطعات آن شوند.
از وجوه دیگر دانش بنیان شدن صنعت خودرو، توسعه فناوری برای کاهش هزینه و افزایش کیفیت خودروهای تولیدی است. این مسئله اما در بازار انحصاری خودرو ایران، به دلیل اینکه خودروسازان از فروش محصولات خود اطمینان نسبی دارند تقریبا اتفاق نمی افتد و خودروسازان انگیزه ای برای حرکت به این سمت ندارند.
با توجه به این آسیب شناسی، برای حرکت صنعت خودرو به سمت دانش بنیان شدن پیشنهادهای زیر می تواند راهگشا باشد:
۱- تحریک انگیزه تولیدکنندگان به تولید و عرضه خودرو با نام تجاری داخلی از طریق ارائه بسته‌‌های حمایتی از طراحی خودرو
۲- تحریک انگیزه خریداران خودرو به خرید خودرو با نام تجاری داخلی از طریق تخفیف در نرخ سود تسهیلات خرید خودرو برای این خودروها (و نه تمام خودروها)
۳- ایجاد تغییرات در ساختار بازار خودرو با هدف تشکیل بازاری قوی برای تقاضای فناوری از طریق:
الف- معافیت‌های مالیاتی پلکانی برای صادرات به بازارهای رقابتی (که به تبع آن خودروساز برای صادرات به بازارهای رقابتی نیازمند توسعه فناوری و ارتقای فرآیندهای طراحی و تولید است)
ب- اعلام سناریوهای کاهش پلکانی تعرفه واردات خودرو به کشور
