به گزارش مسیر اقتصاد برزیل از تاریخ ۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۳ ریاست اجلاس بعدی گروه بریکس را بر عهده دارد. این گروه که ابتدا از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده بود، اکنون شامل ۲۲ کشور است که هم اعضای کامل و هم کشورهای شریک را در بر می‌گیرد.
دولت برزیل در شرایطی به عنوان رئیس دوره‌ای گروه بریکس انتخاب شده است که نقش این گروه در نظم جهانی به دلیل سیاست‌های دولت جدید آمریکا نامشخص است. این موقعیت، فرصتی بزرگ به همراه چالش‌هایی پیچیده برای برزیل ایجاد کرده است.
بریکس و نقش آن در جنوب جهانی
گروه بریکس در دوره ریاست برزیل با شعار «تقویت همکاری‌های کشورهای جنوب جهانی برای حکمرانی فراگیرتر و پایدارتر» دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: نخست، تقویت همکاری میان کشورهای جنوب جهانی و دوم، انجام اصلاحات در حکمرانی جهانی. انتخاب این اهداف نشان‌دهنده تلاش بریکس برای معرفی خود به‌عنوان نماینده معتبر کشورهای جنوب جهانی است. با این حال، هنوز مشخص نیست که این اهداف تا چه حد با سیاست‌های حزب جمهوری‌خواه و دیدگاه ترامپ در خصوص نظم جهانی هم‌خوانی دارد. علاوه بر این، گروه بریکس با چالش‌های داخلی نیز مواجه است.
در سال ۲۰۲۵، سه چالش اصلی به تدریج نمایان خواهد شد. اول، گروه بریکس باید بررسی کند که آیا اصول مطرح شده در «اعلامیه کازان ۲۰۲۴»[۱] واقعاً برنامه جدید آن را شکل خواهند داد یا نه. دوم، گروه باید به اهداف بلندپروازانه‌ای که برای دوران ریاست برزیل تعیین شده است، توجه کند. در نهایت، بریکس باید راهی برای حفظ مشارکت اعضا در دنیای پیچیده و پیش‌بینی‌ناپذیر امروز پیدا کند.
اعلامیه کازان؛ یک برنامه واقعی یا آرزوی دست‌نیافتنی؟
اعلامیه‌های نشست‌ها از لحاظ حقوقی الزام‌آور نیستند، اما از نظر سیاسی دارای اهمیت فراوانی هستند. این اعلامیه‌ها به‌عنوان سندی از توافقات کشورهای عضو در خصوص مسائل مختلف عمل می‌کنند. دیپلمات‌ها زمان قابل‌توجهی را صرف هماهنگی مواضع و تنظیم دقیق زبان اعلامیه می‌نمایند تا اطمینان حاصل شود که متن هم با اهداف بین‌المللی سازگار است و هم برای مخاطبان داخلی هر کشور قابل‌پذیرش است.
«اعلامیه کازان به‌عنوان راهی برای همکاری مشترک و دستیابی به اهداف مشترک تلقی می‌شود و بر همکاری در زمینه‌هایی همچون توسعه‌پایدار، تحریم‌ها، حقوق بشر و سیاست‌های زیست‌محیطی تأکید دارد. به‌ویژه، بر حق بشر برای توسعه تأکید شده است که موضوعی حساس و بحث‌برانگیز است. یکی از نوآوری‌های مهم این سند، پیشنهاد ایجاد بازار کربن تحت نظارت بریکس می‌باشد که می‌تواند منجر به ایجاد رویکردی جدید در این زمینه گردد.»
اعلامیه کازان یک دسته جدید تحت عنوان «کشور شریک» معرفی کرد که عملاً تأثیر کشورهای جدیدالورود را محدود می‌کند. به‌طور کلی، این اعلامیه دو سطح مختلف در بریکس ایجاد کرده است: «اعضای اصلی و کشورهای گسترش‌یافته اولیه» و کشورهای جدید با حق [مشارکت] کمتر. با این حال، یک کشور شریک می‌تواند با تأیید تمام اعضا به عضویت کامل ارتقا یابد؛ مانند اندونزی که اخیراً از کشور شریک به عضو کامل تبدیل شد. این موضوع نشان می‌دهد که اصول گسترش بریکس که در سال ۲۰۲۳ تصویب شد، ممکن است نیاز به بازنگری داشته باشد.
۵ اولویت اصلی بریکس در دوران ریاست برزیل چیست؟
با توجه به تحولات اخیر، ریاست برزیل در بریکس با چالش‌هایی در هماهنگی و تعیین جهت‌گیری استراتژیک این گروه پس از نشست کازان مواجه است. برزیل پنج اولویت اصلی را تعیین کرده است که هم فرصت‌هایی ایجاد می‌کند و هم چالش‌هایی به همراه دارد:
- تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری درون گروه از طریق توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین؛
- ترویج حکمرانی مسئولانه و فراگیر بر هوش مصنوعی به‌منظور توسعه پایدار؛
- تقویت ساختارهای مالی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، هم‌راستا با تلاش‌های سازمان ملل؛
- تقویت همکاری میان کشورهای جنوب جهانی، به‌ویژه در حوزه بهداشت عمومی؛
- تقویت نهادهای بریکس.
مقایسه اولویت‌های برزیل با برنامه کازان نشان می‌دهد که بسیاری از مسائل مطرح‌شده در کازان کنار گذاشته شده و تمرکز بیشتر بر حوزه‌هایی است که به منافع اصلی اعضای بریکس نزدیک‌تر است. در حالی که کازان نماد گسترش گروه بود، ریاست برزیل اکنون باید اولویت‌ها را تعیین کند تا این گروه در دنیای پیچیده و در حال تغییر امروزی متمرکز بماند.
تجارت و سرمایه‌گذاری همچنان در اولویت قرار دارد، اما روابط اقتصادی میان کشورهای بریکس نابرابر است. برخی کشورها از روابط اقتصادی قوی بهره‌مند هستند، در حالی که دیگران با موانع قابل توجهی برای دسترسی به بازار مواجه‌اند. در همین راستا، همگن نبودن کشورهای عضو و تعارض منافع آنها مانعی جدی برای کم کردن این نابرابری بوده و به اختلافات دامن زده است.
اولویت‌های پیشنهادی برزیل، از جمله در خصوص توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین دلار هم از جمله مواردی است که از یک سو ممکن است با چالش‌های داخلی میان اعضا همراه باشد و از سوی دیگر با واکنش شدید دولت آمریکا مواجه خواهد شد. باید دید تمرکز بر اولویت‌های گروه در سال جدید تا چه حد می‌تواند اعضای گروه بریکس را به هم نزدیک کند و تاب‌آوری گروه در برابر تهدیدات بیرونی را افزایش دهد.
منبع: دیپلمات
پی‌نوشت:
[۱]کازان: سومین شهر روسیه از نظر گردشگری است و اجلاس سران بریکس در ۳ آبانماه۱۴۰۳ در این شهر برگزار شد.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
