مسیراقتصاد/ سالانه به منظور تولید ۲.۶ میلیون تن گوشت مرغ، حدود ۱.۴ میلیارد قطعه جوجه گوشتی در کشور تولید می‌شود. تولید این میزان جوجه گوشتی وابسته به تامین حدود ۳۰۰ هزار قطعه مرغ اجداد است.
بررسی وضعیت تامین مرغ اجداد نشان می‌دهد تا قبل از سال ۱۳۹۸ صد درصد مرغ اجداد مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شد. این حجم از وابستگی به عنوان یک آسیب در صنعت مرغداری محسوب می شود چرا که عدم تامین به موقع مرغ اجداد تولید گوشت مرغ را با چالش جدی مواجه می‌نماید. برای نمونه مشکلات ناشی از تحریم در سال ۱۳۹۸ باعث عدم تامین مرغ اجداد به مدت ۶ ماه در کشور شد این مسئله تولید گوشت مرغ را تا مرز توقف پیش می‌برد اما وجود ظرفیت داخلی مرغ لاین آرین مانع از تشدید این چالش گردید.
تاریخچه مرغ لاین آرین
مرغ لاین آرین تا اوایل دهه ۸۰ بیشترین سهم را در بازار گوشت مرغ کشور داشت؛ اما در پی قطع ارتباط مجتمع مرغ لاین بابلکنار با زنجیره تولید (اجداد تا جوجه گوشتی) و همچنین آغاز واردات گسترده مرغ اجداد به کشور، تدریجا سهم بازار مرغ آرین کاهش پیدا کرد و عملا کشور وابسته به واردات مرغ اجداد شد. با از بین رفتن سهم بازار مرغ آرین، سرمایه‌گذاری جدیدی برای بهبود عملکرد و توسعه زیرساخت مجتمع مرغ لاین بابلکنار صورت نگرفت. عدم ثبات مدیریتی نیز بر مشکلات این مجتمع افزود به طوریکه بعد از دو دهه کم‌توجهی به تحقیق و توسعه مرغ لاین آرین، شاخص‌های عملکردی جوجه‌های گوشتی حاصل از مرغ لاین آرین مانند ضریب تبدیل خوراک، افت لاشه بعد از کشتار، درصد تلفات و … در مقایسه با سویه‌های خارجی ضعیف شد.
عدم موفقیت دولت در احیای مرغ لاین آرین
وجود ظرفیت مرغ لاین آرین برای تامین مرغ اجداد کشور در شرایط مشابه سال ۱۳۹۸ که تامین مرغ اجداد با مشکل جدی رو به رو شد بسیار ضروری است. همین مسئله توجهات مسئولین کشور را برای احیای مرغ لاین آرین که به علت بی توجهی ها به حاشیه رفته بود و سهمی در تامین مرغ اجداد کشور نداشت، جلب کرد.
در این راستا دولت طی سال‌های اخیر اقدامات مختلفی جهت توسعه زیر ساخت مجتمع لاین، ارتقاء عملکرد مرغ لاین آرین و توسعه بازار این سویه انجام داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تعریف ساختارها و سیاست‌های نامناسب طی سال‌های اخیر باعث شده تا اقدامات مربوط به احیای مرغ لاین آرین، چه در بخش تحقیق و توسعه و چه در بخش بازاری سازی، به نتیجه مطلوب نرسند و حتی برخی سیاست‌ها از جمله سیاست «جوجه‌ریزی متناظر» آثار منفی در صنعت مرغداری ایجاد نماید.
بر اساس سیاست جوجه‌ریزی متناظر، مرغداران در بخش مرغ مادر و جوجه گوشتی باید به صورت دوره‌ای یا ترکیبی، سویه آرین را پرورش بدهند و در جوجه‌ریزی خود سهم مشخصی برای این سویه در نظر بگیرند؛ در غیر این صورت امکان جوجه‌ریزی ندارند. این «سیاست الزامی» به دلیل تفاوت عملکرد سویه آرین با سایر سویه‌های موجود در بازار، در عمل نتیجه نداده است و عملا مرغداران از طریق ۱۴ روش ممکن، از اجرای آن سر باز زده و آن را دور می‌زنند. اجرای سیاست‌های دستوری و غیر متمرکز برای افزایش سهم این سویه در بازار، نه تنها منجر به توسعه بازار سویه آرین نشده است، بلکه آثار منفی متعددی از جمله «کاهش بهره‌وری اقتصادی در صنعت مرغداری»، «ایجاد آمار و اطلاعات نادرست از وضعیت تولید» و «ایجاد تقلب، رانت و فساد در زنجیره تولید مرغ» در صنعت مرغداری به جا گذاشته است.
کاهش عملکرد گله‌های سویه های خارجی به علت پیری
به طور کلی اقدامات دولت انتظارات را در احیای مرغ لاین آرین برآورده نکرده است و عدم برنامه‌ریزی مناسب در جهت تامین مرغ اجداد کشور به بهانه حمایت از مرغ لاین آرین زمینه پیر شدن گله‌های مرغ را ایجاد کرده است بدین صورت که شرکت های اجدادی گله‌های خود را بیشتر از حالت استاندارد نگهداری می‌نمایند تا تولید گوشت مرغ درکشور متوقف نشود که نتیجه آن افت عملکرد در گله مادری و جوجه گوشتی است.
از سوی دیگر این مسئله در افت تولید گله‌های اجدادی نیز مشاهده می شود به طور که گله‌های اجداد موجود امکان پاسخگویی و تامین نیاز جوجه یک روزه گله‌های مرغ مادر را ندارند و عملا گله‌های مادر که به عنوان گله های مولد شناخته می‌شوند با پیری و افزایش سن رو به رو شده‌اند.
در حال حاضر گله‌های مرغ مادر کشور از سویه‌های مختلفی نظیر آرین، راس، کاب، آربراکرز و ایندین ریور تشکیل شده است که در نمودار زیر سهم هر یک در بازار مشخص شده است.
همان طور که اشاره شد طی سال‌های اخیر به علت اجرای سیاست‌های نادرست جهت احیای مرغ لاین آرین آمار و اطلاعات درستی از سهم بازار مرغ آرین وجود ندارد. [۱] با این وجود اگر آمار منتشر شده از انجمن رسمی تولیدکنندگان جوجه یک روزه کشور درست باشد حدود ۷۰ درصد گله‌های مرغ مادر کشور از گله‌های اجداد وارداتی تامین می‌شود.
لزوم واردات مرغ اجداد مبتنی بر الگوی جدید احیای مرغ لاین آرین
در شرایطی برنامه احیای مرغ لاین آرین موفقیت آمیز نبوده است و صنعت مرغداری از وجود گله های پیر رنج می برد، دولت باید طی برنامه‌ای جدید ضمن تغییر الگوی احیای مرغ لاین آرین زمینه واردات گله‌های اجداد را به صورت مدیریت شده و مبتنی بر الگوی جدید احیای مرغ لاین آرین فراهم کند.
براساس الگوی جدید احیای مرغ لاین آرین، سهم این لاین برای تامین مرغ اجداد کشور باید به میزان تحریم ناپذیر کردن صنعت مرغداری باشد به طوریکه امکان تاب آوری صنعت را در شرایط تحریم افزایش دهد تا اگر تحریم واردات مرغ اجداد رخ داد امکان جایگزینی سریع با افزایش تولید مرغ اجداد با استفاده از مرغ لاین آرین فراهم باشد.
در این الگوی به منظور افزایش قدرت رقابت اقتصادی مرغ لاین آرین با نمونه‌های خارجی، اولا تمرکز اصلی دولت باید بر روی تحقیق و توسعه و ارتقاء عملکرد مرغ لاین آرین است؛ ثانیا سهم بازار به صورت تدریجی و متمرکز، متناسب با ارتقای عملکرد افزایش می یابد؛ ثالثا زنجیره آرین از لاین تا بازار به صورت یکپارچه توسط یک متولی اداره می‌شود و حمایت‌ها مبتنی بر آن خواهد بود.
براساس این مدل، تحقیق و توسعه و بازاری سازی در کنار هم مدیریت شده و سیاست‌های غیر متمرکز دولت کنار گذاشته می‌شوند، همچنین در این الگو دولت در جایگاه سیاستگذار، حامی و ناظر قرار گرفته و در قالب مدیریت پیمان، امور اجرایی و تحقیقاتی مجتمع لاین آرین را واگذار کرده و از دخالت در امور اجرایی پرهیز می‌نماید.
در نهایت مشکل کاهش بهره وری در صنعت مرغداری برطرف شده و با واردات مرغ اجداد زمینه ترمیم گله‌های اجدادی و مادری فراهم شده و امکان صرفه‌جویی اقتصادی به علت بهره‌وری بالای این سویه‌ها که براساس آخرین تکنولوژی و علم روز دنیا تولید شده‌اند، ممکن می‌شود.
پی‌نوشت:
[۱] گزارش کارشناسی: آثار سیاست جوجه‌ریزی متناظر در بازار مرغ و سهم سویه آرین؛ اندیشکده اقتصاد مقاومتی؛ مهدی خداوردی، ۱۴۰۲
انتهای پیام/ کشاورزی
