مسیراقتصاد/ ABS یک پلیمر مهندسی است و در صنایعی همچون چاپ سه‌بعدی، لوازم‌خانگی، خودروسازی کشتی‌سازی و اسباب‌بازی کاربرد دارد. استفاده همزمان از سه پلیمر استایرن، بوتادین و آکریلونیتریل موجب ایجاد خواص مطلوب شده و پلیمری با شباهت زیاد به فلز، قابلیت رنگ‌پذیری بالا و ویژگی‌های منحصر به فردی مانند استحکام، ضربه‌پذیری و مقاومت شیمیایی و حرارتی به وجود می‌آورد.
وجود بیش از نیمی از ظرفیت تولید ABS در چین و کره جنوبی
ظرفیت اسمی تولید ABS در دنیا حدودا ۱۱.۶ میلیون‌تن در سال است. همانطور که در نمودار زیر نشان داده شده است، چین و کره‌جنوبی با تولید بیش از نیمی از ABS در جهان بیشترین میزان تولید این محصول را دارند. این پلیمر در تولید قطعات داخلی خودرو، سپر و تجهیزات جانبی، چاپ سه‌بعدی، بدنه لوازم خانگی همچون یخچال فریزر و لباس‌شویی و اسباب‌بازی کاربرد دارد. به علت رشد صنعت لوازم خانگی و خودرو سازی، روند تولید این محصول در این کشور‌ها همواره افزایشی خواهد بود.
کمبود آکریلونیتریل مانع تولید ABS در جهان
با وجود ظرفیت ۱۱.۶ میلیون‌تنی سالانه حدود ۸ میلیون‌تن ABS تولید می‌شود. بزرگترین تولید کنندگان ABS جهان، به علت تأمین عمده مواد اولیه ABS از طریق واردات، با کمبود خوراک مواجه هستند و همین موضوع موجب می‌شود میزان تولید واقعی و ظرفیت اسمی تولید ABS بیش از ۲۰ درصد اختلاف داشته باشد.
با توجه به اینکه تولید این پلیمر به سه خوراک متفاوت وابسته است، چالش تأمین پایدار خوراک نیز بیشتر می‌شود. اما چالش تأمین آکریلونیتریل نسبت به تأمین استایرن مونومر و بوتادین بیشتر است. آکریلونیتریل از آن دست محصولاتی است که عمده لایسنسورها خود تولیدکننده هستند و به آسانی لایسنس تولید آکریلونیتریل را در اختیار دیگر کشورهای جهان قرار نمی‌دهند.
تولید جهانی «آکریلونیتریل» تا سال ۲۰۲۸ به ۱۱ میلیون‌تن می‌رسد
واردات سالانه ۳۰ میلیون دلاری ABS در ایران
در ایران نیز واحدی برای تولید آکریلونیتریل احداث نشده است. به‌واسطه عدم تولید آکریلونیتریل در کشور، تولید ABS در کشور همواره با مشکلاتی روبه‌رو بوده است. در حال حاضر پتروشیمی قائد بصیر و پتروشیمی تبریز دو تولید کننده ABS در ایران هستند. پتروشیمی تبریز در سال ۱۳۸۲ با احداث واحد ۳۵ هزار تنی ABS به عنوان اولین تولیدکننده این محصول در کشور به بهره‌برداری رسید. پتروشیمی قائد بصیر نیز در سال ۱۳۸۳ با ظرفیت ۳۵ هزار تنی به بهره‌برداری رسید. پتروشیمی قائد بصیر بالاتر از ظرفیت خود و نزدیک به ۴۰ هزار تن و پتروشیمی تبریز کمتر از ظرفیت اسمی خود و نزدیک به ۲۰ هزار تن تولید می‌کنند.
از آن‌جایی هم که ABS گرید‌های متفاوتی دارد و تنها بخشی از این گرید‌ها تنها در دو پتروشیمی تبریز و قائد بصیر تولید می‌شود، نیاز داخلی باید از طریق واردات تأمین شود. در این شرایط، محصولات تولید شده در پتروشیمی تبریز و قائد بصیر به‌واسطه عدم توسعه صنایع تولیدکننده محصولات نهایی این گرید‌ها، در حال حاضر بیش از نیاز داخلی است و صادر می‌شود.
بر اساس نمودار زیر، میزان واردات این پلیمر در سال ۱۴۰۱، حدود ۳۰ میلیون دلار بوده است. این میزان نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش قابل توجهی داشته است. علت اصلی آن نیز افزایش عرضه داخلی و کاهش صادرات بوده است.
پتروشیمی پادجم با ظرفیت ۲۰۰ هزارتنی، نیاز کشور به ABS را مرتفع خواهد کرد
با توجه به اینکه صنایع داخلی کشور در حال توسعه هستند، نیاز به پلیمر با کیفیتی همچون ABS روند افزایشی قابل توجهی دارد. در حال حاضر، طرح توسعه پلیمر پادجم، تنها طرح تولید آکریلیونیتریل بوتادین استایرن محسوب می‌شود. این طرح در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، با ظرفیت تولید ۲۰۰ هزارتن ABS در سال و ۶۰ هزارتن لاستیک، در حال احداث است.
فرآیند احداث پادجم که از اواسط دهه ۹۰ آغاز شد، تا اوایل سال ۱۴۰۳، هنوز به بهره‌برداری کامل نرسیده است، اما در آستانه بهره‌برداری قرار دارد. با بهره‌برداری از این طرح، بخش قابل توجهی از واردات ۳۰ میلیون دلاری کاهش و در آمد ارزی کشور افزایش خواهد یافت.
سالانه ۱۵۲ هزار تن استایرن مونومر از طریق خط لوله از مجتمع پتروشیمی پارس، ۵۴ هزار تن بوتادین از طریق خط لوله از مجتمع پتروشیمی جم و ۴۷ هزار تن آکریلونیتریل از طریق واردات، به عنوان خوراک پتروشیمی پادجم تأمین خواهد شد.
پتروشیمی پادجم با کمبود خوراک مواجه خواهد شد
اما نکته قابل تأمل این است که حتی در صورت بهره‌برداری، این طرح نمی‌تواند با ظرفیت کامل محصول تولید کند. همانطور که گفته شد، تأمین آکریلونیتریل یک مشکل جهانی است. در شرایط تحریمی، مسئله تأمین آکریلونیتریل برای ایران دشوارتر خواهد بود.
علاوه بر این، پتروشیمی پادجم با مسئله کمبود استایرن مونومر روبه رو خواهد شد. در حال حاضر، پتروشیمی پارس تنها تولید کننده استایرن مونومر کشور است. در شرایطی که نیاز داخلی به استایرن مونومر بیش از ۱ میلیون تن تخمین زده می‌شود، ظرفیت تولید پتروشیمی پارس تنها ۶۰۰ هزار تن است. پتروشیمی‌های پایین‌دستی که از خوراک استایرن مونومر برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند با کمتر از ۶۰ درصد ظرفیت اسمی در حال فعالیت هستند. در نتیجه همراه با پتروشیمی پادجم، باید طرح‌های توسعه آکریلونیتریل و افزایش ظرفیت تولید استایرن مونومر در کشور پیگیری شود.
منابع:
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با عنوان «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در ایران»
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با عنوان «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش بنزن، تولوئن و زایلن‌ها در ایران»
انتهای پیام/ انرژی
