مسیر اقتصاد/ طی سال‌های اخیر استفاده از سازوکار رقابت گاز با گاز (GOG[۱]) در جهان، افزایش یافته است. از طرفی خلاء وجود یک بستر معامله گاز طبیعی که به صورت بالقوه بتواند معاملات را با سازوکار قیمت‌گذاری رقابتی در مقیاس‌های کلان پشتیبانی نماید، احساس می‌شد. کارکرد اصلی هاب های گازی در جهان، بستر معاملات گاز طبیعی در مقیاس‌های کلان است که می‌تواند با توجه به رویکردهای مبتنی بر عرضه و تقاضا، قیمت گاز طبیعی را مشخص کنند. لذا باید اظهار کرد که هاب‌های گاز طبیعی در جهت پیشبرد اهداف مهمی نظیر تقابل عرضه و تقاضا گاز طبیعی و شکل‌گیری رقابت برای مشخص شدن قیمت گاز طبیعی ایجاد شده‌اند.
تقسیم‌بندی انواع هاب گازی در جهان به چه صورت است؟
هاب‌های گاز طبیعی به دو دسته «بین‌المللی» و «ملی» تقسیم می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی هاب‌های بین‌المللی، مقیاس حجم معامله آن‌ها است؛ چرا که در هاب‌های بین‌المللی میزان گاز معامله شده در مقیاس‌های کلان (۵۰۰ میلیون متر مکعب به بالا) است اما در هاب‌های ملی، مقیاس معامله بسیار کوچک‌تر از هاب‌های بین‌المللی است. در نمودار زیر تقسیم‌بندی هاب‌های گازی و تعدادی از هاب‌های مهم بین‌المللی و ملی گاز طبیعی ارائه شده است.
از هاب‌های گازی به عنوان پایه و اساس شکل‌گیری قیمت مشتق شده از عرضه و تقاضا نیز یاد می‌شود که در حجم‌های بسیار بزرگ، گاز طبیعی معامله می‌شود. ذکر این نکته لازم است که در تعدادی از کشورهایی که هاب گاز در آن قرار دارد، یک نهاد یا وزارتخانه، مسئول کنترل و پایش عرضه و تقاضا برای مشخص شدن قیمت گاز طبیعی است.
هنری هاب و NBP انگلستان مرجع قیمت گذاری گاز در آمریکا و انگلستان هستند
هنری هاب[۲]به عنوان مرجعی برای قیمت‌گذاری گاز طبیعی در آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نتیجه تلاقی تعدادی از خطوط لوله گاز در لوئیزیانا، همبستگی و ارتباط میان تأسیسات تولید گاز در منطقه خلیج مکزیک و مراکز تقاضا در سایر نقاط آمریکا به وجود آمده است. بنابراین در آمریکا گاز طبیعی میان خریداران و فروشندگان مبادله می‌شود و قیمت‌ها از تعادل عرضه و تقاضا بدست می‌آید.
در هاب گازی NBP انگلستان، طیف گسترده‌ای از متقاضیان که صنایع عمده هستند، می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های معامله در این هاب، اقدام به خرید گاز طبیعی در مقیاس‌های کلان نمایند. این شرکت‌ها در ادامه می‌توانند با استفاده از بسترهای موجود مانند بورس انرژی اروپا و بورس لندن، اقدام به عرضه گاز به مصارف کوچک‌تر مانند نیروگاه‌ها، فولادی‌ها و صنایع غیرعمده کنند.
نیاز بلژیک و ایتالیا برای ایجاد هاب ملی گاز به دلیل یکپارچگی در معاملات گاز
هاب PSV[۳] در ایتالیا برای مشخص شدن قیمت گاز طبیعی در این کشور ایجاد شد. این هاب محل معامله گاز طبیعی و بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان بزرگ ایتالیا است که مدیریت این عرضه و تقاضا بر عهده شرکت Snam Rete Gas است که در حوزه خطوط لوله انتقال گاز در ایتالیا فعالیت می‌کند. خریداران گاز طبیعی از هاب PSV، می‌توانند گاز طبیعی خریداری شده را در دو بازار بورس انرژی اروپا یا بورس ملی گاز ایتالیا، متناسب با میزان تقاضا و مشخص شدن قیمت، عرضه نمایند.
هاب زیبروژ بلژیک[۴] به عنوان یک هاب ملی و کوچک در اروپا شناخته می‌شود که به واسطه نیاز شرکت‌های واردکننده گاز طبیعی بلژیک به مرجع قیمت‌گذاری، ایجاد شد. در سال ۲۰۰۹ و همزمان با افزایش تجارت گاز طبیعی در بلژیک، این هاب توانست تا حدودی به عنوان یک هاب تجاری گاز طبیعی ظاهر شود.[۵] تعداد شرکت‌های فعال در معاملات هاب گازی زیبروژ در حال افزایش است اما حجم معاملات گاز طبیعی در این هاب بسیار کمتر از هاب‌های بین المللی TTF هلند و NBP انگلستان است.
در حال حاضر در فرمول مشخص شدن قیمت خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت صنایع عمده کشور از قیمت گاز در چهار هاب بین المللی هنری هاب آمریکا، آلبرتا کانادا، NBP انگلستان و TTF هلند استفاده می‌شود. این در حالی است که شرایط و ویژگی هر یک از این هاب‌ها متفاوت است و اکثر کشورهای جهان از طریق یک نهاد یا وزارتخانه، قیمت گاز طبیعی را پایش و در صورت نیاز کنترل می‌کنند.
منبع:
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «بررسی الگوی قیمت‌گذاری گاز طبیعی ایران و جهان»
پی‌نوشت:
[۱] Gas on Gas Competition
[۲] Henry Hub
[۳] Virtual Exchange Point
[۴] Zeebrugge Platform (BE)
[۵] www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2012/06/NG-63.pdf
انتهای پیام/انرژی
