مسیر اقتصاد/ در فضای پویای اقتصاد امروز، همگام با تغییر راهبردها در هر کشور، خط مشی قیمت‌گذاری یا کشف قیمت نیز تغییر خواهد کرد. دولت‌ها و شرکت‌های بخش خصوصی از اثرات این تغییرات مصون نیستند و در نتیجه نیاز به تحلیل و تبیین سازوکارهای غالب قیمت‌گذاری در اقتصاد و کاربرد‌های آن در کالاها و خدمات مختلف از جمله گاز ضروری است.
عرضه و تقاضا؛ پایه و اساس کشف قیمت گاز طبیعی در اروپا
در اروپا، قیمت گاز طبیعی اغلب با استفاده از سازوکار رقابت گاز با گاز (GOG[۱]) و شاخص‌سازی از نفت خام یا فرآورده‌های نفتی (OPE[۲]) مشخص می‌شود. در اکثر کشورهای اروپایی، به علت وجود بستر اولیه مانند هاب بین‌المللی یا ملی گاز طبیعی و بستر ثانویه معامله گاز طبیعی در بازارهای مالی، از روابط مبتنی بر عرضه_تقاضا برای مشخص شدن قیمت گاز طبیعی استفاده می‌شود.
نکته‌ای که باید به آن اشاره شود، آن است که تعداد بسیار کمی از کشورهای اروپایی مانند بلغارستان و کرواسی، به علت عدم وجود بسترهایی مانند حضور بخش خصوصی فعال در زمینه واردات و قیمت‌گذاری گاز و سهم بالای دولت در اقتصاد، از سازوکارهایی مانند قیمت‌گذاری گاز طبیعی بر اساس دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی برای مصارف داخلی خود، استفاده می‌کنند.
چرا کشورهای اروپایی از سازوکارهای بازاری برای کشف قیمت گاز طبیعی استفاده می‌کنند؟
طی چند دهه اخیر و با تغییر و تحولات در ساختار اقتصاد کشورهای اروپایی، روش‌های قیمت‌گذاری در کشورهای مذکور تغییر یافت. در اکثر کشورهای اروپایی، به واسطه کاهش دخالت دولت در اقتصاد و آزادی عمل بخش خصوصی، قیمت اکثر کالاها و خدمات به روش بازاری مشخص می‌شود.
قیمت‌گذاری گاز طبیعی بر اساس رقابت گاز با گاز (GOG) که از مهم‌ترین سازوکارهای بازاری برای مشخص شدن قیمت گاز شناخته می‌شود، با محوریت «رقابت» به وجود آمده است. منطق ایجابی استفاده از این سازوکار که برای کشف قیمت گاز طبیعی در اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد، این است که شرکت‌های خصوصی فعال در زمینه واردات و توزیع گاز طبیعی در تلاش برای گرفتن سهم بازار بیشتر از طریق اعمال مناسب‌ترین قیمت در برابر قیمت سایر شرکت‌های فعال واردکننده گاز طبیعی است.
رکن مهم منطق کشف قیمت گاز طبیعی با استفاده از رقابت گاز با گاز (GOG) این است که اگر شرکت‌های فعال بخش خصوصی واردکننده گاز، بهاء تمام شده واردات گاز طبیعی را تا حد بسیار زیادی کاهش دهند، می‌توانند متناسب با عمق بازار هاب‌های بین‌المللی یا ملی، روند سودآوری خود را تا حد زیادی افزایش دهند.
نقش نظارتی و تنظیم‌گری دولت‌ها در روند مشخص شدن قیمت گاز در اروپا
دولت‌های اروپایی در راستای اهدافی نظیر ثبات در بازارهای انرژی و حفظ روند قیمتی فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی، اقدام به تنظیم‌گری و نظارت بر روند کشف قیمت و ساختار عرضه و تقاضای آن می‌کنند؛ به عنوان مثال وزارت اقتصاد و دارایی هلند، مسئولیت نظارت بر روند کشف قیمت گاز طبیعی در هاب گازی TTF[۳] هلند را بر عهده دارد و به صورت همزمان، بر میزان گاز طبیعی معامله شده نظارت می‌کند.
به همین منظور، باید گفت که دولت‌های اروپایی با آگاهی از روند شکل‌گیری عرضه و تقاضا، تلاش می‌کنند ضمن نظارت بر نحوه مشخص شدن قیمت گاز طبیعی، از تأثیر رخدادهایی نظیر وقوع جنگ، موج تورمی و سایر موارد جلوگیری کرده تا ضمن پایداری بازار معاملات گاز طبیعی، از ثبات آن در جهت افزایش پیش‌بینی‌پذیری صنایع و کنترل هزینه‌های انرژی در سبد مصرفی خانوار (CPI[۴])، استفاده نمایند.
پی‌نوشت:
[۱] Gas on Gas competition
[۲] Oil Price Escalation
[۳] Title Transfer Facility
[۴] Consumer Price Index
منبع:
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «بررسی الگوی قیمت‌گذاری گاز طبیعی ایران و جهان»
انتهای پیام/ انرژی
