به گزارش مسیر اقتصاد هند بزرگترین و یکی از مهم‌ترین کشورها در منطقه جنوب آسیا است. این کشور با کشورهای افغانستان، پاکستان، نپال، چین، بوتان، میانمار و بنگلادش مرز زمینی دارد و با کشورهای سریلانکا و مالدیو دارای مرز دریایی است. اولویت‌دهی به همسایگان و تعامل منطقه‌ای یکی از اصول بنیادین سیاست خارجی هند در دهه اخیر بوده که در قالب سیاست «نخست همسایگی[۱]» شناخته می‌شود.
این سیاست با هدف تمرکز بر منطقه جنوب آسیا و در عین حال ترویج همکاری طراحی شده است. رویکرد اعلامی هند مبتنی بر منافع متقابل، ارتقای ثبات، رفاه و امنیت منطقه‌ای در جنوب آسیا بوده و هدف آن ایجاد روابط دوجانبه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باکشورهای همسایه، تقویت تجارت و سرمایه‌گذاری، ترویج مبادلات فرهنگی و حل‌وفصل چالش‌های مشترک مانند تروریسم، تغییرات آب و هوایی و فقر است.
نگاه مجدد هند به راهبرد «نخست همسایگی»
تحولات یک دهه اخیر منطقه جنوب غرب آسیا سبب بازبینی در راهبرد دولت هند در سطح منطقه شده است. بازبینی دولت هند را می‌توان در راستای تلاش این کشور برای تبدیل شدن به یک قدرت پیشرو و به دنبال آن افزایش اهرم نفوذ در سطح بین‌الملل دانست. به همین دلیل هند در عرصه سیاست خارجی رویکرد عملگرایانه، پیشگیرانه و فعالانه‌ای در پیش گرفته است. علاوه بر این بهبود و توسعه روابط با همسایگان برای این کشور فوری است؛ زیرا صلح و آرامش در جنوب آسیا از پیش‌نیازهای اساسی برنامه‌های توسعه در هند است.
همچنین تعامل با کشورهای همسایه با تمرکز بر دستیابی به نتایج ملموس دنبال می‌شود. این تعاملات شامل تقویت مبادلات تجاری، زیرساخت‌ها، همکاری‌های توسعه‌محور، امنیتی و تقویت ارتباطات بیشتر را در اولویت قرار می دهد.
تجارت به عنوان «پل همکاری بین کشورهای منطقه»
تجارت درون منطقه‌ای در جنوب آسیا از ۲ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۶ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. از آنجا که تجارت خارجی می‌تواند نقش ویژه‌ای در تأمین منافع اقتصادی کشورها داشته باشد، عامل مشوقی نیز برای حل‌وفصل مسائل سیاسی است. کشورهای منطقه جنوب آسیا به ویژه هند در تلاش هستند تا با تعریف مسیرهای همکاری جایگزین به جای تکیه صرف بر «پیمان سارک[۲]»، همکاری‌های دوجانبه را دنبال کرده و از موانع سنتی عبور کنند.
تعریف پروژه‌های فرامرزی در زمینه زیرساخت‌ها، امضای تفاهم‌نامه‌های متعدد در زمینه جریان آزاد منابع، انرژی، کالاها، نیروی کار و اطلاعات نمونه‌هایی از همکاری‌های چندجانبه در سطح منطقه جنوب غرب آسیا است. یکی دیگر از مصادیق این تعاملات، همکاری بنگلادش-بوتان-هند-نپال[۳] برای توسعه انرژی است.
تعامل فعال با کشورهای همسایه، توسعه ایالت‌های شمال شرقی هند را نیز تسهیل نموده است. به عنوان مثال، موافقت بنگلادش برای استفاده از بنادر خود برای ترانزیت و انتقال محموله به شمال شرق، پتانسیل همکاری منطقه‌ای را برای پر کردن شکاف‌های توسعه برجسته می‌کند.
اهمیت سیاست «نخست همسایگی» برای هند
نگاه کلان سیاستگذاران دولت هند در تمرکز بر منطقه، در وهله اول پیشبرد اولویت‌های داخلی است که بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های منطقه با چالش مواجه می‌شود. از الزامات تبدیل شدن به یک کنشگر پیشرو در سطح بین‌الملل، پشتیبانی در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی، افزایش امنیت دریایی و توسعه امنیت انرژی و رفع کمبودهای توسعه است که از جمله موضوعات واجد اهمیت برای هند است.
به عنوان مثال همکاری موثر با مالدیو، سریلانکا، بنگلادش و میانمار برای تقویت امنیت دریایی و همکاری با همسایگان شمالی مانند نپال و بوتان برای تضمین امنیت انرژی هند واجد اهمیت است. با توجه به آسیب‌پذیری حوزه دریایی در برابر تهدیدات، تعریف این‌گونه همکاری‌ها هند را قادر می‌سازد تا به طور موثر بر آب‌های محیطی خود نظارت کند و با چالش‌های امنیتی فراملی مانند تروریسم مقابله کند.
با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از واردات نفت و گاز هند از طریق مسیرهای دریایی انجام می شود، همکاری با کشورهای همسایه برای جلوگیری از اختلال در تامین انرژی نیز ضروری است.
منابع:
هفدهمین گزارش کمیته امور خارجی هند
پی‌نوشت:
[۱] Neighborhood First Policy
[۲] South Asian Association For Regional Cooperation
[۳] BBIN
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
