مسیر اقتصاد/ لزوم اتکای منابع بودجه کشور به درآمدهای مالیاتی به سبب کمترین آسیب تورمی از این ناحیه و ایجاد امکان حکمرانی اقتصادی، بر کسی پوشیده نیست. با وجود این، درآمدهای مالیاتی سهم قابل توجهی از اقتصاد کشور ندارند و افزایش حقیقی (بدون تورم) چندانی نداشته اند. یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم رشد درآمدهای مالیاتی، نپرداختن مالیات متوازن و متناسب با درآمد اشخاص مانند بخش مشاغل کشور است.
رشد حقیقی مالیات بر درآمد مشاغل ۱ درصد بوده است
کلیه افراد حقیقی مانند کسبه، اصناف، پیشه‌وران، صاحبان کارخانه، کارگاه های تولیدی و سایر افرادی که در قالب اشخاص حقیقی مشغول به کار و کسب و فعالیت اقتصادی هستند بعد از کسر معافیت هزینه و استهلاک مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌شوند.
آمارها نشان می‌دهد که سهم مالیات بر درآمد مشاغل از مجموع درآمد مالیاتی از ۳.۹ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۵ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. اگر چه رقم اسمی مالیات بر درآمد مشاغل، در این سال‌ها افزایش یافته اما سهم این مالیات از کل درآمدهای مالیاتی افزایش چندانی نداشته و به طور میانگین ۴ درصد بوده است.
همچنین رشد سالانه درآمد مالیاتی بخش مشاغل در دهه اخیر به طور متوسط ۳۱ درصد بوده است که اگر اثر تورم از درآمدهای مالیاتی حذف شود و درآمدهای مالیاتی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ محاسبه و تعدیل شوند، رشد متوسط سالیانه درآمدهای مالیات بر درآمد مشاغل ۱.۱ درصد خواهد بود.
طی ۱۱ سال اخیر کارمندان و حقوق‌بگیران بیش از ۲ برابر مشاغل مالیات داده اند
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی در ایران شامل مالیات بر درآمد حقوق کارکنان بخش عمومی، حقوق کارکنان بخش خصوصی، درآمد مشاغل، مستغلات و درآمد متفرقه است. مالیات بر حقوق بخش مهمی از پایه مالیات بر درآمد است که در مقایسه با مشاغل همیشه مالیات بیشتری پرداخت کرده است و طی دهه اخیر به طور متوسط بیش از ۲ برابر مشاغل مالیات پرداخت کرده است.
رشد ناچیز درآمدهای مالیاتی با وجود سهم ۲۰ درصدی از اقتصاد و بیش از ۲ میلیون مودی جدید
مشاغل و اصناف کشور علاوه بر اینکه سهم قابل توجه ۲۰ درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور را ایجاد می کنند[۱]، در بین اشخاص مشمول مالیات، دارای بیشترین تعداد مودیان و پرونده های مالیاتی هستند.[۲] بررسی آمارهای مربوط به میزان مالیات پرداختی مشاغل و حجم بالای پرونده های مالیاتی در این بخش نشانه هایی از بالا بودن درآمد مالیاتی از دست رفته یا همان شکاف مالیاتی است.[۳]
این در حالی است که دولت برخی اقدامات را برای افزایش درآمدهای مالیاتی انجام داده است. اقدامات دولت در دو سال اخیر نظیر ساماندهی دستگاه‌های کارتخوان بانکی و پایانه‌های پرداخت، شناسایی بیش از ۲.۴ میلیون مودی جدید مالیاتی و مقابله با فرارهای مالیاتی در دو سال اخیر بوده است. با وجود این، رشد درآمدهای مالیاتی در بخش مشاغل ناچیز و حتی کاهشی بوده است.
مالیات بر درآمد مشاغل، نیازمند توجه جدی در مسئله شکاف مالیاتی در ایران است. تحلیل شکاف مالیاتی در بخش مشاغل، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی پیرامون نظام مالیاتی و افزایش کارایی آن به دنبال داشته باشد. برخی لابی‌های قدرتمند مانع از دریافت مالیات حقه از کسبه، اصناف و مشاغل می‌شوند و زمینه ساز تبعیض بی سابقه و فشار مالیاتی بر واحدهای تولیدی، کارمندان و حقوق بگیران می‌گردند.
پی‌نوشت:
[۱] سیداحسان حسینی، فرار مالیاتی در اتاق تاریک اقتصاد، ۱۳۹۸
[۲] حسنی، محسن و همکاران؛ «گزارش تحلیلی مالیات بر درآمد مشاغل(به تفکیک اصناف)»، معاونت پژوهش سازمان امور مالیاتی کشور، سال ۱۳۹۴
[۳] مسیر اقتصاد، کد خبر: ۱۳۱۳۴۵
انتهای پیام/ مالیات
