به گزارش مسیراقتصاد آکریلونیتریل به عنوان ماده اولیه تولید ABS ، الیاف اکریلیک، الیاف کربن، اکریل‌آمید، نیتریل‌رابر و آدیپونیتریل شناخته می‌شود و این محصولات کاربرد فراوانی در صنایع مختلف همچون خودروسازی، ساختمان، هوافضا، لوازم‌خانگی و نساجی دارند.
خواص مهم پلی‌آکریلونیتریل؛ علت انحصار آن در دنیا
آکریلونیتریل به‌شکل مستقیم در صنایع کاربرد ندارد و افزایش تقاضای آکریلونیتریل به دلیل افزایش تقاضای صنایع پایین‌دستی یعنی واحدهای تولید ABS، الیاف آکریلیک، الیاف کربن، پلی‌آکریلونیتریل [۱] و SAN [۲]است. با توجه به کاربرد ABS میزان آکریلونیتریل مورد استفاده در تولید این پلیمر از ۵ تا ۳۰ درصد متغییر است. استفاده از آکریلونیتریل در تولید ABS موجب افزایش مقاومت شیمیایی و پایداری حرارتی این پلیمر می‌شود. به همین علت ABS در تولید محصولاتی مانند اسباب بازی و لوازم خانگی کاربرد دارد.
پلی‌آکریلونیتریل یکی از زنجیره‌های پایین دست آکریلونیتریل است. این پلیمر نیمه شفاف و سازگار با محیط زیست، در تولید اندام‌های مصنوعی کاربرد دارد. علاوه‌بر آن الیاف ساخته شده از آکریلونیتریل به راحتی در برابر حرارت ذوب نمی‌شود و ساختار ظاهری خود را حفظ می‌کند. این ویژگی‌های پلی‌آکریلونیتریل سبب شده این محصول در تولید کامپوزیت‌های مورد استفاده در صنعت هوافضا بسیار پرکاربرد باشد.
پلی‌آکریلونیتریل به‌دلیل دارا بودن خواص منحصر به فرد، به شکل انحصاری تولید می‌شود و هر کشوری توانایی تولد آن را ندارد. به عبارتی می‌توان گفت حدود ۷۵ درصد از پلی‌آکریلونیتریل جهان در اروپا، چین و ژاپن تولید می‌شود.
اهمیت و محدودیت لایسنس واحدهای آکریلونیتریل در جهان
با وجود کاربرد فراوان، به‌علت پیچیدگی و خطر فرایند تولید، تنها تعداد محدودی از شرکت‌های جهان دانش و فناوری تولید این محصول را دارند. مطابق نمودار زیر، روش اصلی تولید آکریلونیتریل، آموکسیدان پروپیلن (واکنش آمونیاک و پروپیلن) است. در این واکنش به‌ازای تولید ۱ تن آکریلونیتریل، بیش از ۷۵۰ کیلوگرم پروپیلن و ۳۰۰ کیلوگرم آمونیاک مصرف می‌شود. اما این فرایند گاز بسیار سمی هیدروژن سیانید را تولید می‌کند که فوق‌العاده سمی بوده و تنفس آن حتی به مدت کوتاه موجب بیهوشی و مرگ می‌شود و یکی از چالش‌های اصلی تولید انتقال و ذخیره سازی این گاز است. علاوه‌براین، محصول تولید شده نیازمند چندین مرحله پیچیده خالص‌سازی و با فناوری پیشرفته است. بنابراین، تولید آکریلونیتریل انحصاری بوده و شرکت‌های صاحب دانش و فناوری حاضر به فروش و عرضه فناوری نیستند.
ظرفیت تولید آکریلونیترل چین تا سال ۲۰۲۶ به ۲.۲۳ میلیون تن خواهد رسید
همانند بسیاری از محصولات شیمیایی، چین یکی از بزرگترین متقاضیان آکریلونیتریل است. روند تولید آکریلونیتریل در چین، به شدت به توسعه و افزایش تقاضای صنایع پایین دست وابسته است و وجود بزرگترین صنعت خودروسازی، نساجی، لوازم‌خانگی، ساختمانسازی در این کشور موجب افزایش تقاضا برای آکریلونیتریل شده است. تقاضای صنعتی آکریلونیتریل در چین از سال ۲۰۰۸ به شکل قابل توجهی افزایش یافت و این در حالی بود که این کشور تا سال ۲۰۱۷، وارد کننده مطلق آکریلونیتریل بود. اما از سال ۲۰۱۷، چین متناسب با سیاست خودکفایی تصمیم به افزایش ظرفیت آکریلونیترل گرفت و ظرفیت تولید این محصول را در سال ۲۰۲۲، به حدود ۱ میلیون تن رساند. همچنین مطابق افزایش تقاضا و سند توسعه ملی چین، ۱۰ طرح توسعه اکریلونیتریل برنامه ریزی شده که تا سال ۲۰۲۶ ظرفیت آکریلونیترل را، ۲.۲۳ میلیون تن افزایش خواهد داد.
واردات ۲۰۰ میلیون دلاری الیاف آکریلیک به کشور
افزایش تقاضا برای ABS، الیاف آکریلیک و سایر محصولات زنجیره ارزش آکریلونیتریل در صنایع راهبردی همچون ساختمان، خودروسازی، نساجی و لوازم‌خانگی موجب افزایش تقاضای جهانی برای آکریلونیتریل شده است به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۲ ، ۶.۲ میلیون تن تقاضا برای این محصول وجود داشت . همچنین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد با توجه به روند افزایشی تقاضای صنایع، ظرفیت تولید آن تا سال ۲۰۲۸ به بیش از ۱۱ میلیون‌تن برسد.
آکریلونیتریل به دلیل کاربرد در صنایع مختلف از جمله لوازم خانگی و نساجی مورد تحریم قرار گرفته است. به همین علت واحدهای تولید کننده ABS و الیاف به دلیل کمبود خوراک با مشکل مواجه هستند و سالانه ۲۰۰ میلیون دلار الیاف آکریلیک وارد کشور می‌شود. بنابراین به منظور جلوگیری از خروج ارز و کمک به رشد صنایع مختلف از جمله خودروسازی، ساختمان ، هوافضا، لوازم خانگی و نساجی توسعه واحدهای تولید آکریلونیتریل در کشور متناسب با نیاز واحدهای صنعتی در کشور ضرورت دارد.
منابع:
اتاق بازرگانی تهران
Ineos:Acrylonitrile Safe Storage and Handling Guide
پی‌نوشت:
[۱]PolyAcrylonitrile (PAN)
[۲] Styrene acrilonitrile
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
