مسیر اقتصاد/ بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار، شاخص قیمت کالاها در خرداد ماه سال جاری با جهش ۱۲.۲ درصدی نسبت به ماه قبل از آن مواجه شده که یک رکورد تاریخی در اقتصاد ایران محسوب می‌شود. بر اساس این آمار تورم نقطه به نقطه سالانه به بالای ۵۲ درصد رسیده و تورم سالانه نیز در نزدیکی ۴۰ درصد قرار دارد. در این میان برخی از طرفداران حذف ارز ترجیحی همچنان معتقدند این سیاست اثرگذاری زیادی بر این تورم نداشته و عده‌ای نیز معتقدند امکان حذف غیر تورمی ارز ترجیحی فراهم بوده است.
دلیل اصلی تورم تاریخی خرداد ماه چه بود؟
این عده معتقدند تورم خرداد ماه دلایل دیگری همچون رشد نقدینگی، کسری بودجه دولت، رشد حقوق و دستمزد، به نتیجه نرسیدن احیای برجام یا افزایش قیمت‌های جهانی ناشی از جنگ اوکراین دارد. در پاسخ باید گفت دلایل فوق به طور حتم در ایجاد تورم اثرگذارند اما نمی‌توانند در یک دوره یک ماهه رشد قیمت ۲۰۰ درصدی روغن و نزدیک به ۱۰۰ درصدی مرغ و تخم و مرغ را رقم بزنند. در خرداد ماه شرایط رشد نقدینگی یا کسری بودجه دولت تفاوت معنی داری با ماه‌های قبل از آن ندارد و این دلایل هرچند در ایجاد تورم مزمن اقتصاد ایران اثرگذارند، ولی نمی‌توانند تورم تاریخی خرداد ماه را توضیح بدهند.
رشد حقوق و دستمزد نیز نمیتواند به طور گزینشی تنها در قیمت روغن، مرغ و تخم مرغ به طور ویژه ظاهر شود و قیمت کالاهای دیگر را به مراتب پایینتر رشد دهد. قیمت جهانی کالاهایی همچون روغن، گوشت و غلات نیز در طول یکسال اخیر در حدود ۳۰ درصد افزایش یافته و این مسئله نیز بخش کمی از تورم خرداد ماه سال جاری را توضیح می‌دهد.
بنابراین آنچه مسلم است اینکه دلیل اصلی جهش تاریخی نرخ تورم ماهانه در خرداد ماه، حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت محصولاتی همچون روغن، مرغ، تخم مرغ و دیگر خوراکی‌ها، از اواخر اردیبهشت ماه بوده است. افزایش بی سابقه قیمت‌ها در خرداد ماه نشان داد اختصاص دلار ۴۲۰۰ تومانی در کنترل قیمت‌ها موثر بوده و حذف آن به سرعت در افزایش قیمت اثر گذاشته است.
امکان حذف غیر تورمی ارز ترجیحی وجود داشت؟
برخی دیگر معتقدند شیوه اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی با مشکلاتی مواجه بود و این مسئله دلیل بروز تورم تاریخی خرداد ماه بوده است. این عده به طور خاص معتقدند دولت باید از رشد نقدینگی جلوگیری کند تا اثرات تورمی حذف ارز ترجیحی به حداقل برسد.
در پاسخ به این عده باید گفت هرچند دولت در اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی مشکلات فراوانی داشت و دستگاه‌های مختلف فاقد هماهنگی لازم بودند، اما به دلیل ماهیت تورم ایجاد شده در خرداد ماه، این تصور که «امکان اجرای غیر تورمی ارز ترجیحی وجود داشت»، با واقعیت‌های اقتصاد ایران همخوانی ندارد. همچنین اینکه گفته می‌شود «حذف ارز ترجیحی موجب شد تورم پنهان آشکار شود» نیز صحیح نیست؛ چراکه تا پیش از این مردم به آسانی به روغن، مرغ و تخم مرغ ارزان قیمت دسترسی داشتند و انتظارات تورمی نیز تا این حد بالا نبود.
کنترل نقدینگی با حذف ارز ترجیحی ممکن است؟
نکته بسیار مهم اینکه کنترل رشد نقدینگی الزاماتی دارد که حذف ارز ترجیحی به وضوح با آن الزامات در تضاد است. به بیان دیگر نمیتوان انتظار داشت دلار ۴۲۰۰ تومانی از اقتصاد ایران حذف شود اما واحدهای تولید روغن، مرغ و تخم مرغ، تقاضای نقدینگی بیشتر برای تداوم فعالیت‌های خود نداشته باشند. بنابراین اینکه گفته شود «اگر بانک مرکزی رشد نقدینگی را کنترل می‌کرد، حذف ارز ترجیحی تورم زا نبود»، خلاف واقعیت‌های اقتصاد ایران است و اساسا حذف ارز ترجیحی، به دلیل درونزایی پول در اقتصاد، امکان کنترل رشد نقدینگی را از سیاستگذار سلب می‌کند و تورم ناشی از آن اجتناب ناپذیر است.
بنابراین از افرادی که پیش از این اصرار بر حذف ارز ترجیحی از اقتصاد ایران داشتند، انتظار می‌رود به جای فرافکنی و تلاش برای پیدا کردن مقصر برای تورم تاریخی خرداد ماه، دست کم عواقب سیاست پیشنهادی شان را بپذیرند. رشد جهشی تورم ماهانه خرداد اثبات کرد تورم یک پدیده صرفا پولی نیست که بتوان با کنترل شاخص‌هایی همچون کسری بودجه دولت یا نقدینگی آن را مهار کرد.
انتهای پیام/ پول و بانک
