مسیر اقتصاد/ افزایش سن ازدواج در بین جوانان یکی از چالش‌هایی است که در سالیان اخیر به علت تحولات اجتماعی-اقتصادی نمود بیشتری پیدا کرده است. به طوری که بر اساس داده‌ها و نتایج سازمان ثبت احوال کشور و مرکز آمار ایران، روند تحولات شاخص‌های ازدواج به گونه‌ای است که نرخ ازدواج با کاهش و میانگین سن ازدواج با افزایش روبرو بوده است.
تضعیف کارکرد اقتصادی خانواده عاملی مهم در افزایش سن ازدواج جوانان
بررسی ابعاد مسئله ازدواج و الگوهای همسرگزینی نشان از کلیدی بودن متغیر سن ازدواج در این الگوهاست و افزایش سن ازدواج الگوهای آن را دچار تحول کرده و شاخص‌های دیگر از جمله فرزندآوری، طول عمر ازدواج، استحکام خانواده، ضرورت ازدواج و غیره را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دال مرکزی تحولات اجتماعی که در ابعاد مختلف ظهور و بروز پيدا کرده است، رشد گفتمان مدرنيته است. تبعات این گفتمان را مي‌توان در رشد شهرنشينی، تخصصی شدن مشاغل، افزایش تحصيلات، تضعیف جایگاه خانواده و رشد فردگرایی و افزایش استقلال مالی زنان دنبال کرد. هرکدام از این زیرمجموعه‌ها به صورت مستقل بر سن ازدواج جوانان تأثير می‌گذارند. اما غالب عواملی که در اولویت بالای اثرگذاری هستند یکی از کارکردهای مهم خانواده که کارکرد اقتصادی است را با اخلال مواجه می‌کنند. از این رو افراد در سطح اول رفع نیازهای خود با مشکل روبرو می‌شوند و به سطوح دیگر که تشکیل خانواده و تأمین نیازهای عاطفی را شامل می‌شود، وارد نمی‌شوند.
۵ عامل اصلی بالا رفتن سن ازدواج در جامعه طبق پیمایش ملی خانواده
در بررسی که در سال ۱۳۹۸ انجام شد دلایل به تأخیر افتادن ازدواج جوانان مورد پرسش قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد جوانان «عدم برخورداری از درآمد کافی»، «عدم برخورداری از شغل مناسب»، «بالا بودن هزینه ازدواج»، «عدم برخورداری از مسکن مستقل» و «بالا بودن سطح توقعات جوانان» را به عنوان پنج عامل اصلی بالا رفتن سن ازدواج در جامعه بیان کرده‌اند. به عبارتی از نگاه مردم موانع اصلی ازدواج بهنگام جوانان، مشکلات اقتصادی است.
پیمایش ملی خانواده (۱۳۹۸) در پرسش دیگری، دلایل تأخیر ازدواج پاسخگویان را از خودشان جویا شده است. در این حالت «پایین بودن سن»، «بیکاری» و «نداشتن شغل دائم» در اولویت اول انتخاب شده‌اند، در اولویت دوم «نداشتن شغل دائم»، «پیدا نکردن فرد مناسب» و «بیکاری» و در اولویت سوم «پیدا نکردن فرد مناسب»، «مشکل تهیه مسکن» و «عدم احساس نیاز به ازدواج» انتخاب شده‌اند. به عبارتی می‌توان گفت در اولویت اول و دوم عوامل تأخیر ازدواج افراد، نداشتن شغل دائم و بیکاری مشترک بوده‌اند.
لذا بررسی داده‌های پیمایش ملی خانواده نشان می‌دهد، «عدم درآمد کافی» و «نداشتن شغل» از نگاه مردم، عوامل اصلی در افزایش سن ازدواج جوانان است و «پیدا نکردن فرد مناسب»، «بالا بودن هزینه‌های ازدواج» و «نداشتن مسکن» از گزینه‌های بعدی شبکه عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان است.
مسئله بیکاری به عنوان عامل مهم در تاخیر ازدواج جوانان
سه عامل اول تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج از نظر مردم، «بالا بودن هزینه‌های شروع زندگی مشترک»، «عدم برخورداری از شغل و درآمد مناسب» و «نیافتن همسر دلخواه» است که باید در فرآیند حل مسئله به آن توجه داشت.
براساس سالنامه آماری سال ۱۳۹۹ مرکز آمار ایران، روند تحولات نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی و سهم اشتغال ناقص در سنوات مختلف به شرح زیر است:
براساس جدول فوق نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ تا ۲۹ ساله که به نوعی جمعیت در معرض ازدواج هستند، از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ با افزایش روبرو بوده است اما در دیگر سال‌ها روند آن کاهشی بوده و در سال ۱۳۹۸ با کاهش چشمگیر حدود ۷ درصدی مواجه بوده است. البته در سال ۱۳۹۹ مجدد روند افزایشی گرفته است و ۴ درصد افزایش نرخ بیکاری را نشان می‌دهد.
در بررسی دیگری رابطه اشتغال و سن ازدواج احصا شده است به گونه‌ای که شهرستان‌های دارای میزان اشتغال بالاتر، به طورکلی سن ازدواج پایین‌تری دارند. در مقابل، متغیر میزان بیکاری رابطه‌ای مثبت با میانگین سن در نخستین ازدواج هر دو جنس دارد. البته همانند متغیر میزان اشتغال، میزان بیکاری نیز در جامعه ایران بیشتر در ارتباط با مردان اهمیت دارد.
بیکاری و نداشتن شغل دائم مهمترین عامل در افزایش سن ازدواج جوانان
یکی از راهبردهای مهم و اثرگذار در کاهش سن ازدواج، حکمرانی نظام آموزشی و تقویت مشاغلی است که وابستگی به تحصیلات عالی ندارند. از سوی دیگر باید در طراحی فرآیندها و زیرساخت‌های شغلی به ایجاد بسترهای گسترش کارآفرینی و تولیدی‌های خرد توجه ویژه شود. نکته دیگر در مورد اشتغال اهمیت به ظرفیت‌های استان‌ها و شهرهای مختلف در تولید اشتغال است چرا که براساس آمار شهرهایی که اشتغال‌زایی بالاتری داشته‌اند، سن ازدواج پایین‌تری نیز داشته‌اند. این مقوله خود به کاهش مهاجرت نیز کمک خواهد کرد.
بنابراین با توجه به نتایج پژوهش‌های ملی می‌توان گفت، بیکاری و نداشتن شغل دائم اولین و مهمترین عامل در افزایش سن ازدواج جوانان است. عوامل دیگر از جمله تورم، گرانی و بالا بودن هزینه آغاز زندگی و نیافتن همسر مناسب در رده‌های بعدی قرار دارند.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس؛ شماره مسلسل: ۱۸۲۳۷
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
