مسیر اقتصاد/ بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، دور هشتم مذاکرات احیای برجام از اوایل دی ماه در وین اتریش آغاز شد. در این دور مذاکرات هدف تیم مذاکره کننده ایرانی تلاش برای احقاق حقوق از دست رفته ایران در توافق هسته‌ای با گروه ۵+۱ است که در سال ۲۰۱۵ میلادی منعقد شد و دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ از آن خارج شده بود. «لغو تحریم‌ها و تثبیت انتفاع اقتصادی ایران»، «راستی آزمایی رفع تحریم‌ها و تضمین عدم بازگشت آن‌ها» و «کاهش محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران» سه محور اصلی درخواست‌های تیم مذاکره کننده ایرانی در این دور مذاکراتی عنوان شده بود.
توافق احیای برجام در آستانه نهایی شدن بود؟
درحالیکه روند مذاکرات احیای برجام در دولت سیزدهم به آستانه ۲ ماهه شدن رسیده بود، رسانه‌های غربی خبرهایی از نهایی شدن متن توافق و انعقاد آن در نزدیک ترین زمان ممکن منتشر کردند؛ اما این خبرها از سوی مقامات ایرانی رد شد. مقامات ایرانی تاکید کردند که هنوز درخواست‌های مشروع ایران از طرف آمریکا و کشورهای اروپایی پذیرفته نشده و انعقاد توافق نهایی مشروط به پذیرش این درخواست‌هاست.
به این ترتیب می‌توان انتشار گسترده خبر نهایی شدن توافق در هفته‌های اخیر را یک عملیات رسانه‌ای برای تحت فشار قرار دادن تیم مذاکراتی ایران قلمداد کرد. از زمان روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا، انجام عملیات رسانه‌ای و تعریف یک بازه زمانی معین برای رسیدن به توافق، بارها از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی با هدف تحت فشار قراردادن تیم مذاکراتی ایران برای پذیرش سریعتر خواسته‌های آن‌ها مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما در هر نوبت مذاکرات ادامه یافته و تیم غربی بازه زمانی جدیدی تعریف کرده است.
سایه جنگ روسیه و اوکراین بر مذاکرات احیای برجام
در چنین شرایطی وقوع درگیری بین روسیه و اوکراین و پس از آن وضع تحریم‌های متعدد و همه جانبه از سوی کشورهای غربی علیه روسیه، که به افزایش بیش از ۳۰ درصدی قیمت نفت در عرض چند هفته منجر شد، بر مذاکرات احیای برجام نیز سایه افکند.
این تحولات از یک طرف موجب شد تمایل تیم مذاکره کننده غربی برای تسریع در رسیدن به توافق، بیش از پیش افزایش یابد؛ چراکه عرضه نفت ایران به بازارهای جهانی میتواند به کاهش قیمت منجر شود و در وضع تحریم‌های بیشتر علیه روسیه به کمک کشورهای غربی بیاید. از طرف دیگر روسیه نیز که هدف تحریم‌های غرب قرار گرفته بود، از آمریکا درخواست کرد برای عدم اثرگذاری تحریم‌های جدید بر توسعه روابط دوجانبه با ایران، تضمین بدهد.
احیای برجام «بدون روسیه» در راستای منافع ایران است؟
خبرهای رسیده از وین حاکی از آن است که به دلیل درخواست روسیه مبنی بر تضمین عدم اثرگذاری هرگونه تحریم آمریکا بر توسعه روابط دوجانبه ایران و روسیه، مذاکرات به طور موقت متوقف شده است. برخی معتقدند در چنین شرایطی ایران باید ایده برجام بدون روسیه را در دستورکار قرار دهد؛ اما این ایده عملیاتی نیست، چراکه هرگونه توافق در قالب توافق هسته‌ای باید به تایید تمامی ۶ کشور حاضر (ایران و ۴+۱ بدون احتساب آمریکا که از توافق خارج شده است) در این توافق برسد و بدون تایید هرکدام از ۶ کشور، توافقی منعقد نخواهد شد.
علاوه بر این باید توجه داشت که درخواست تضمین روسیه از آمریکا، هرچند بدون هماهنگی با تیم ایرانی مطرح شده باشد، در راستای بهبود شرایط انتفاع اقتصادی ایران از مزایای توافق احتمالی است. در چنین شرایطی مطرح کردن ایده توافق جدید بدون حضور روسیه عملا به این معنی است که ایران قصد ندارد برای توسعه روابط تجاری خود در دوران بعد از توافق، از آمریکا تضمین بگیرد. درحالیکه هدف اصلی از این توافق فراهم شدن امکان توسعه روابط خارجی است.
بنابراین اخذ تضمین از آمریکا برای عدم اثرگذاری تحریم‌ها بر توسعه روابط خارجی ایران با کشورهایی مثل روسیه و چین، باید خواسته ایران در مذاکرات احیای برجام باشد و هرگونه تلاش برای تنظیم یک توافق جدید بدون حضور روسیه، نه تنها در راستای منافع ایران نیست، بلکه مزایای توافق احتمالی را کاهش می‌دهد.
آمریکا بزرگترین مانع انتفاع اقتصادی ایران است
اما فارغ از اینکه احیای برجام بدون حضور روسیه عملی نیست، باید توجه داشت که بزرگترین مانع انتفاع اقتصادی ایران در دوران بعد از توافق احتمالی، تحریم‌های آمریکاست و نباید اینطور تعبیر شود که روسیه مانع انتفاع اقتصادی ایران از توافق هسته‌ای شده است. در طول سال‌های اخیر این تحریم‌های آمریکا بوده است که اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده و موضوع مذاکرات نیز برداشته شدن این تحریم‌هاست. بنابراین بزرگترین مانع رسیدن به توافق، چه در گذشته و چه امروز، زیاده خواهی های آمریکاست و نباید هیچ کشور دیگری را در این زمینه مقصر اصلی قلمداد کرد.
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
