مسیر اقتصاد/ در سال گذشته بالغ بر ۴ هزار میلیارد تومان یارانه برق به بخش خانگی اعطا شده است[۱]. این یارانه ناشی از اختلاف قیمت فروش داخلی با قیمت تمام شده تامین برق است و به این معناست که درآمد وزارت نیرو نمی‌تواند هزینه‌های تامین برق را پوشش دهد و لذا اقتصاد صنعت برق با مشکل مواجه می‌شود.
تفکیک تعرفه پرمصرف‌ها راه حلی برای ناترازی صنعت برق
وجود ناترازی میان درآمدها و هزینه‌های تامین برق، موجب انباشت بدهی ۴۰ هزار میلیارد تومانی[۲] وزارت نیرو به پیمانکاران و بخش خصوصی شده که ناشی از اختلاف قیمت تمام شده با قیمت مصرف‌کننده نهایی است. این موضوع می‌تواند با اصلاح شیوه‌های تعرفه گذاری برق تا حدی بهبود یابد. گرچه قیمت‌گذاری پلکانی از سال‌ها پیش در تعرفه برق بخش خانگی وجود داشته اما تا سال ۱۳۹۸ الگوی مصرف که تعیین کننده آستانه پرمصرفی است، نقشی در تعرفه‌ها نداشته است. اسفند ماه سال ۱۳۹۷ هیئت وزیران در مصوبه شماره ۱۷۶۳۲۷/ت۵۵۸۳۰هـ، مشترکین پرمصرف (بالای الگوی مصرف) را از سایر مشترکین تفکیک نمود و نرخ برق این گروه را از اولین پله، ۱۶ درصد بیشتر از سایرین افزایش داد.
این مصوبه که برای اولین بار در سال ۱۳۹۸ پیاده شد، به دلیل تمرکز بر مشترکین پرمصرف، گام مثبت و با ارزشی در مسیر اصلاح تعرفه حامل‌های انرژی تلقی می‌شود، اما دارای ایراداتی است که بهبود آن را در گام‌های بعدی ضروری می‌کند.
عدم دسته‌بندی مشترکین پرمصرف
مصوبه مذکور، مشترکین پرمصرف را دسته‌بندی نکرده و تنها یک پرش قیمتی به ازای مصارف بالاتر از الگو (۳۰۰ کیلووات ساعت در مناطق عادی) ایجاد نموده است. به عبارت دیگر، پله‌های مصرف به ازای مصارف بالاتر از الگو با همان فواصل قبلی (مشابه تعرفه سال‌های گذشته) پابرجا هستند و تنها نرخ همه پله‌های پرمصرف ۲۳ درصد (۷ درصد برای همه و ۱۶ درصد مخصوص پرمصرف‌ها) رشد کرده است. لذا مبلغ قبض برای مشترکین پرمصرف نسبت به روند متداول قبلی، حدود ۱۶ درصد بیشتر است اما مشترک هرچه بیشتر مصرف کند، این اختلاف افزایش نمی‌یابد. بنابراین این طرح میان کسی که ۱۰ کیلووات ساعت با مشترکی که ۵۰۰ کیلووات ساعت بیشتر از الگو مصرف کرده باشد، تمایز ویژه‌ای قائل نشده است که این موضوع بازدارندگی طرح را کاهش می‌دهد.
نمودار زیر، درصد رشد مبلغ قبض در هر پله مصرف نسبت به پله قبل را در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد. چنانچه مشاهده می‌شود، رشد مبلغ قبض برق در پله‌های ابتدایی که هنوز زیر الگو هستند، ۱۱۵ تا ۱۱۷ درصد است اما رشد قیمت در پله‌های انتهایی با یک روند کاهشی از ۵۶ درصد به ۱۷ درصد رسیده است. همان‌طور که انتظار می‌رود بیشترین میزان رشد مبلغ قبض مربوط به اولین پله پرمصرفی (۴۰۰ کیلووات ساعت) با یک جهش ۱۲۶ درصدی است.
مفهوم این نمودار این است که اگر مشترکی به جای ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه، ۴۰۰ کیلووات ساعت مصرف کند، مبلغ قبضش ۱۲۶ درصد افزایش می‌یابد. اما اگر مشترکی به جای ۹۰۰ کیلووات ساعت در ماه، ۱۰۰۰ کیلووات ساعت مصرف کند، تنها با ۱۷ درصد افزایش مبلغ قبض مواجه خواهد شد.
رشد مبلغ قبض برق تنها در مرز پرمصرفی و کم‌مصرفی
مسئله آنجایی مهم می‌شود که تفسیر عبارت «سالانه» در مصوبه مذکور روشن شود. در بند ۱ این مصوبه آمده است: «بهای آب شرب و برق از ابتدای اردیبهشت سال ۱۳۹۸ سالانه به میزان هفت درصد افزایش می‌یابد». همچنین در بند دوم ذکر شده است: «با هدف مدیریت مصرف و بازدارندگی مصارف غیرضرور، علاوه بر میزان افزایش موضوع بند (۱) این تصویبنامه، از ابتدای خرداد ماه، سالانه ۱۶ درصد به خالص مبلغ قبض آب و برق مصارف خانگی مشترکین بالای الگوی مصرف افزوده می‌شود.»
بر این اساس، وزارت نیرو در ابلاغ تعرفه‌های سال ۱۳۹۹، مبنای افزایش ۱۶ درصدی نرخ برق مشترکین پرمصرف را قیمت پایه همان سال حساب نکرد بلکه تعرفه‌های نهایی سال ۱۳۹۸ که شامل اختلاف ۱۶ درصدی بین مشترکین کم مصرف و پرمصرف بود را مبنا قرار داد و به این ترتیب در سال ۱۳۹۹، نرخ پله‌های مصرف به ازای مصارف بیش از الگو ۳۲ درصد از نرخ پایه سال ۱۳۹۹ بیشتر شد. نمودار زیر که مربوط به سال ۱۳۹۹ است نشان می‌دهد که درصد رشد در همه پلکان‌ها (به جز پله ۴۰۰ کیلووات ساعت) نسبت به سال ۱۳۹۸ ثابت مانده اما درصد رشد اولین پله پرمصرفی از ۱۲۶ به ۱۵۹ درصد افزایش یافته است.
به همین ترتیب بر اساس تعرفه‌های سال ۱۴۰۰، رشد همه پلکان‌ها مانند سال‌های گذشته است و تنها درصد رشد مبلغ قبض پلکان چهارم نسبت به پلکان قبلی از ۱۵۹ به ۱۹۸ درصد رسیده است. این بدین معنی است که با ادامه این روند در سال‌های آتی، به جای اینکه اختلاف قیمت پلکان‌های پرمصرف با افزایش مصرف زیادتر شود، فقط رشد قیمت میان مرز پرمصرفی و کم‌مصرفی افزایش می‌یابد. این نوع افزایش قیمت به جامعه گسترده‌ای از دهک‌های مختلف اصابت خواهد کرد، در حالی که تمایز چندانی بین مصرف‌کنندگان پله‌های آخر با سایر مشترکین پرمصرف ایجاد نمی‌کند.
به تازگی وزارت نیرو نرخ پلکان‌های بالاتر از ۶۰۰ کیلووات ساعت (دو برابر الگو) را با استناد به بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه ۱۴۰۰ معادل با متوسط نرخ خرید برق از مولدهای تجدیدپذیر و برابر با ۸۰۰ تومان تعیین کرده است و به این ترتیب میان مشترکین پرمصرف تمایز بیشتری قائل شده است. اما چنانچه در نمودار زیر مشاهده می‌شود با وجود چنین تغییری هم رشد مبلغ قبض در پله‌های انتهایی تغییر زیادی نکرده است.
پینوشت:
[۱] مبنای محاسبه یارانه: متوسط قیمت تمام شده=۱۴۰ تومان، متوسط قیمت فروش به بخش خانگی=۹۰ تومان، کل مصرف بخش خانگی= ۹۳ میلیارد کیلووات ساعت
[۲] خبرگزاری ایسنا، کد خبر: ۱۴۰۰۰۳۲۳۱۶۶۵۲
انتهای پیام/ انرژی
