به گزارش مسیر اقتصاد نشست «تجارت منطقه‌ای برق؛ الزامات و اولویت‌ها»، عصر روز چهارشنبه ۸ بهمن ماه با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در پژوهشکده مطالعات فناوری برگزار شد. این نشست، ششمین پیش نشست تخصصی از هفتمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲۹ بهمن سال جاری با موضوع «تجارت منطقه‌ای؛ اولویت راهبردی» برگزار خواهد شد.
اهمیت، الزامات و سازوکارهای استفاده از فرصت جغرافیایی استراتژیک ایران در تجارت منطقه‌ای برق، متولی این حوزه و وضعیت کنونی تجارت برق کشور از جمله مواردی بود که به طور مفصل در این نشست به آن ها پرداخته شد.
تجارت برق رویکرد بلند مدت ایران برای تامین امنیت انرژی
در ابتدای این نشست صالح رحیمی کارشناس ارشد انرژی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با اشاره به این که رویکرد کلی باید تجارت برق باشد یعنی ترانزیت، صادرات و مشارکت در تولید برق نه صرفا صادرات برق، گفت: هیچ کشوری همیشه وارد کننده برق نخواهد بود پس نمی توان صرفا بر صادرات برق متمرکز شد.
وی افزود: در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در ۴ ماده به تعاملات منطقه‌ای و تجارت برق تجارت برق اشاره شده است. در ماده ۴۹ قانون برنامه ششم توسعه نیز بر تجارت منطقه‌ای برق تاکید شده است، در ردیف پنجم بند ب سند ملی راهبرد انرژی کشور نیز بر همین امر تاکید شده است.
هماهنگی وزارت نفت و نیرو برای تجارت منطقه‌ای برق ضروری است
در بخش دیگری از نشست حبیب قراگوزلو معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران با بیان این که یکی از مهمترین الزامات، افزایش نقاط اتصال و ارتباط شبکه برق کشورهای منطقه است، گفت: اتصالمان با برخی کشورهای منطقه خوب و با برخی ضعیف است. باید ارتباطمان را با کشورهای مختلف قوی کنیم. باید سعی کنیم مزیت نسبی خود برای تولید برق در منطقه را حفظ کنیم. اگر در منطقه بازارها گسترش پیدا کند و ما کاری نکنیم سهم ایران از بازارها کم خواهد شد.
وی ادامه داد: وزارت نیرو با محوریت توانیر مهم ترین وظیفه را در بحث تجارت منطقه‌ای برق دارد. مجوزهای صادرات و واردات دست وزارت نیرو است اما متاسفانه از سال ۹۲،۹۳ مجموعا ۳۷ یا ۳۸ تا مجوز صادرات صادر شده اما بسیاری از آن ها الآن فاقد اعتبار است و عملا صادرات انجام نمی شود. تحویل و نرخ گذاری سوخت، در این قسمت وزارت نفت مرجع اصلی است اما با همکاری نهادهای دیگر مانند وزارت نیرو. این جا باید نهادی بالادستی ورود کند تا نهادهای مختلف به طور مناسب و به دور از تعارض منافع این کار را انجام دهند.
ضرورت بهره برداری از موقعیت جغرافیایی راهبردی ایران در تجارت برق
در بخش دیگری از نشست همایون برهمندپور رئیس مركز توسعه فناوری انتقال توان با ظرفيت بالا با اشاره به این که زیرساخت‌های خوب کشور در بخش تولید و انتقال برق در منطقه رتبه اول را دارد، گفت: ایران با ۱۶ کشور مرز مشترک خشکی و آبی دارد، ایران در منطقه‌ای قرار گرفته است که با قطب های تولید و مصرف انرژی الکتریکی در ارتباط است. مناطقی همچون قفقاز و آسیای میانه. ما نوعی چشم انداز بلندمدت می‌خواهیم و باید به عنوان هاب انرژی الکتریکی منطقه قرار بگیریم و با ارقام و ابعاد بالا باید بتوانیم ترانزیت برق انجام دهیم. می‌توان از ظرفیت کشور چه در بحث تولید و چه انتقال استفاده کرد.
وی ادامه داد: راهکار و مزیت ویژه توسعه نقش ایران در تجارت برق، موقعیت راهبردی ایران است و این که ایران هاب انرژی الکتریکی منطقه شود. با رویکرد ترانزیت برق می‌توانیم با تمرکز کمتر بر تولید برق، سودآوری خوبی داشته باشیم. ضمن این که یک نقشه راه و دیدگاه کلان برای توسعه کریدورهای ترانزیتی منطبق بر دیدگاه کلان شبکه‌های جهانی برق ایجاد کرد.
وزارت نیرو اجازه ورود بخش خصوصی به تجارت برق را نمی دهد
در ادامه پیام باقری نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای صنعت برق کشور گفت: چرا ما یک استراتژی بلندمدت و نقشه راه نداشتیم که همه ذینفعان حوزه برق منطقه‌ای نداریم برای این که بتوانیم قطب برق منطقه شویم؟ ما با ظرفیت فراوانی در منطقه به لحاظ نیاز منطقه مواجه هستیم. بالغ بر ۱۰۰۰ میلیارد دلار ظرفیت تجارت با کشورهای همسایه است. ۴۰۰ میلیارد دلار هم اوراسیا است که حجم زیادی است و ما جزو معدود کشورهایی هستیم که چنین ظرفیتی داریم.
وی افزود: قرار گرفتن کشور در این منطقه جغرافیایی یک موهبت الهی است. ما پتانسیل زیادی برای نه فقط صادرات، بلکه حتی واردات و ترانزیت و تبدیل شدن به هاب منطقه داریم. تجارت برق از نظر امنیتی که برای کشور ایجاد می کند و از جهت بالابردن قدرت چانه زنی، از نظر اشتغال زایی و مقابله با رکود و … برای ما اهمیت دارد. ما اجازه ورود بخش خصوصی را به این حوزه نداده ایم. تنها تجربه ای که بخش خصوصی در تجارت برق دارد به یک شرکت بر می گردد که در سال های دور بوده است و به عنوان واسطه بین ترکمنستان و توانیر این کار انجام می شده است.
«تجارت برق» ابزار کلیدی در توسعه روابط دیپلماتیک
در ادامه صالح نیازی کارشناس اداره همکاری‌های چندجانبه تجاری، مالی، انرژی و حمل و نقل وزارت امور خارجه گفت: مهمترین بازارهای جهانی، باهم تبادل برق دارند که هم پایداری شبکه را افزایش می دهد و هم زمینه بسیار مناسبی برای همکاری است. این امر هم همکاری های اقتصادی را افزایش می دهد و هم زمینه تامین منطقه است.
وی افزود: آمار دقیقی از برآورد پتانسیل صادرات برای کشورهای منطقه نداریم. اما کشورهای منطقه با توجه به ظرفیت و نیازهایشان ظرفیت توسعه صادرات را دارند. با وجود این اگر قراردادهایی داشته باشیم که نتوانیم به آن ها پایبند باشیم این قراردادها در بلندمدت به روابط دو کشور آسیب می زند. باید نگاه سیستمی به مساله داشته باشیم. هماهنگی بین دستگاه های مختلف در حوزه انرژی چالش اساسی برای صادرات برق است.
موقعیت جغرافیای مناسب و استراتژیک، مزیت پایدار کشور در حوزه تجارت خارجی
در پایان نشست دکتر صادق کریمی رئیس گروه دیپلماسی انرژی اندیشکده حکمرانی انرژی و منابع ایران گفت: اغلب مدعوین در مساله ضرورت اقدام در حوزه تجارت منطقه‌ای برق و این که باید به سراغ ترانزیت و خرید و فروش برق رفت، توافق دارند.
وی نبود هماهنگی های بین بخشی داخلی و عدم تعیین تکلیف بخش خصوصی را از موانع تجارت منطقه‌ای برق دانست و گفت: اولویت های ما این است که اولا تا مدتی روی مزیت صادرات تکیه کنیم، ثانیا برویم به سمت صادرات خدمات در بازه جغرافیایی محدود با همسایگان و ثالثا برویم به سمت منابع برق تا بتوانیم ترانزیت کنیم.
کریمی با اشاره به اهمیت ثبات و پایداری مسائل بین المللی گفت اگر این فرصت از دست رود تا سال ها از دست می رود. یک کشور یک بار به شما اعتماد می کند. ما باید در داخل نحوه تعامل با همسایگان در حوزه تجارت برق را تعیین تکلیف کنیم. به طور کلی اگر دیدیم مهم است و توانایی اش را داریم باید به الزاماتش پایبند باشیم
کریمی در پایان افزود: من معتقدم که اگر دنبال پیشرفت و توسعه هستیم بایدتوجه کنیم چه مزیتی داریم که قابل گرفتن ازما نیست. آنچه قابل رد و بدل کردن نیست جغرافیا است. ما در این نقطه قرار گرفته ایم و مزیت هم داریم. اگر رفتیم به سمت مزیت هایی که مرتبط با جغرافیا هستند، این ها مزیت هایی است که نمی توانند از ما بگیرند.
انتهای پیام/ هفتمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی
