مسیر اقتصاد/ ژاپن یکی از کشورهای پیشگام در حوزه نظارت بانکی است. پس از وقوع بحران‌های بانکی در دهه ۱۹۹۰ تحولات مقررات نظارتی در این کشور آغاز شد و وجود مقررات احتیاطی در مورد مؤسسات مالی، موجب گردید که در بحران مالی جهانی، بخش مالی ژاپن سالم باقی بماند.
مسئول نظارت بانکی در ژاپن، آژانس خدمات مالی (FSA) است که با همکاری بانک مرکزی ژاپن (BOJ) امور مربوط به نظارت بانکی را انجام می‌دهد. در این رابطه وزارت مالی (MOF) و شرکت ضمانت سپرده ژاپن (DICJ) هم نقش مهمی دارند.
اصلاحات در سیستم نظارتی ژاپن به چه شکل بوده است؟
شروع بانکداری به شکل نوین آن در ژاپن به سال ۱۸۷۳ برمی‌گردد که سیستم بانکداری ملی در آن شکل گرفت و هم‌زمان با آن، دایره بانکداری در وزارت مالی، وظیفه بازرسی بانکی را به عهده گرفت.
در سال ۱۹۲۷ قانون بانکی ژاپن تصویب و بخش بازرسی مستقل مالی در وزارت مالی تأسیس شد. پس از آن هم تا سال ۱۹۹۸ همچنان وظیفه نظارت بانکی برعهده وزارت مالی بود.
با اصلاحاتی که در سال ۱۹۹۸ در سیستم نظارت مالی ژاپن به وجود آمد، آژانس نظارت مالی (FSA) تاسیس شد. این سازمان زیر نظر دفتر نخست وزیری و مستقل از وزارت مالی فعالیت کرد و وظایف دادن مجوز، بازرسی و نظارت بر بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و معاملات اوراق بهادار که پیش از آن توسط وزارت مالی انجام می‌شد، به آن محول گردید.
بخش دیگری از تحول در سیستم نظارت مالی به اصلاحات ضمانت سپرده‌ها مربوط بود. پس از اصلاح قانون ضمانت سپرده‌ها در سال ۱۹۹۸ پایه مالی شرکت ضمانت سپرده ژاپن تقویت و اجازه انتشار اوراق قرضه هم به آن داده شد.
مزایای چارچوب نظارت بانکی در ژاپن
در ژاپن سیستم نظارتی یکپارچه برقرار است و تمامی نهادهای مالی تحت نظارت یک نهاد ناظر قرار دارند؛ که این موضوع هماهنگی میان نهادهای مالی را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
در نظارت بانکی این کشور ترکیبی از اقدامات به کار گرفته می شود که شامل بازرسی مستقیم، تحلیل گزارش‌های حسابرسی و گزارش‌های ارسال شده از بانک‌ها و انجام و تحلیل آزمون‌های استرس است.
از ویژگی‌های مطلوب در چارچوب نظارتی ژاپن این است که نهاد ناظر، مؤسسات مالی مجاز را ملزم می‌کند که فرآیندهای کنترل داخلی را برای شناخت و پوشش ریسک‌ها ایجاد نمایند. کنترل این فرآیندها از طریق نظارت محلی و کنترل خارج از محل توسط بانک مرکزی ژاپن و FSA صورت می‌گیرد. به عبارتی دیگر نهاد ناظر در پیاده‌سازی اصول حاکمیت شرکتی و نظارت بر درستی اجرای آن اهتمام زیادی دارد.
نظارت حضوری و بازرسی محلی منظم و مستمر از ویژگی دیگر سیستم نظارتی در ژاپن است. بانک مرکزی ژاپن و آژانس خدمات مالی براساس نتایج نظارت‌ها، برنامه‌های اصلاحی و پیشنهادی خود را نیز ابلاغ می‌کنند و بر اجرای آنها نظارت دقیقی دارند.
انتشار شفاف نتایج بازرسی از بانک ها توسط بانک مرکزی
بانک مرکزی ژاپن هر ساله نتایج بازرسی‌های محلی را به صورت شفاف انتشار می‌دهد که انتشار این نتایج انگیزه موسسات مالی را برای انجام فعالیت‌های موثر افزایش می‌دهد.
انجام آزمون‌های استرس نیز بخشی از مقررات بانکی در ژاپن است. نهاد FSA بانک‌ها را ملزم کرده که در هر فصل از سال بر اساس سناریوهای استرس خود، آزمون‌های استرس را انجام داده و گزارشی از روش و نتایج آن ارائه دهند. در صورتی که نتایج آزمون‌ها وضعیت مناسبی را برای بانک‌ها نشان ندهند، FSA آنها را ملزم به افزایش سرمایه و بهبود سیستم مدیریت ریسک می‌کند.
علاوه بر آزمون‌های استرس خرد که به عنوان یک ابزار مدیریت ریسک توسط بانک‌ها انجام می‌شود، بانک مرکزی ژاپن هم آزمون‌های استرس کلان را برای کل سیستم بانکی در سناریوهای مختلف انجام می‌دهد.
منابع:
۱- Japan: Basel Core Principles for Effective Banking Supervision— Detailed Assessment of Compliance, 2012.
۲- Japan’s financial regulatory responses to the global financial crisis, Kimie Harada, 2015.
۳- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بررسی سیستم نظارت بانکی در کشورهای منتخب
انتهای پیام/ نظام مالی
