به گزارش مسیر اقتصاد هفته گذشته خبر رسمی خروج توتال از قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی منتشر شد. با توجه به سابقه توتال در خروج از قرارداد بیع متقابل توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در دهه هشتاد و همچنین اظهارنظرهای مقامات این شرکت فرانسوی در خصوص احتمال خروج توتال پس از تحریم ایران، این مسئله دور از ذهن به نظر نمی رسید.
سابقه توتال در تعامل با ایران
اواخر دهه هفتاد شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه برای توسعه بخش بالادستی فاز ۱۱ پارس جنوبی و ساخت یک کارخانه حدود ۱۰ ميليون تنی توليد LNG به توافق رسيدند و تفاهمنامه ای بين دوطرف به امضاء رسيد. پس از امضای این تفاهمنامه، شرکت پتروناس مالزی هم برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی اعلام آمادگی کرد و با توافقی سه جانبه شرکت ملی نفت ایران ۵۰ درصد، شرکت توتال فرانسه ۴۰ درصد و پتروناس مالزی ۱۰ درصد از سهام توسعه بخش بالادستی و پایيندستی را به عهده گرفتند.
اما عقد این تفاهمنامه و انجام مطالعات مهندسی همزمان با افزایش حساسيت های بين المللی نسبت به فعاليت های صلح‌آميز هسته ای ایران بود و طی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ شرکت نفتی توتال به بهانه افزایش قيمت جهانی فولاد و در پی آن بالا رفتن هزینه های پروژه، در اجرای عمليات توسعه ای فاز ۱۱ تعلل کرد و با مخالفت شرکت ملی نفت با پيشنهاد افزایش هزینه اجرای پروژه، در نهایت توتال از فاز ۱۱ پارس جنوبی خارج شد.
نظر کارشناسان، پاسخ وزیر نفت و بدعهدی توتال
با توجه به شرایط ذکر شده، برخی از کارشناسان اساسا انعقاد مجدد قرارداد با شرکت توتال در فاز ۱۱ را اشتباه می دانستند. برخی دیگر نیز معتقد بودند که با توجه به شرایط تحریمی کشور، اساسا برای جلوگیری از خروج هر شرکت خارجی که در قالب IPC در توسعه صنعت نفت و گاز ایران همکاری می کند، بایستی شرایط و جرایم سفت و سختی در نظر گرفته شود که با هر بهانه ای نتواند قرارداد را فسخ کند. چرا که در طول سال های گذشته مسئله تحریم با کشور عجین شده و همه شرکت ها با دانستن شرایط فوق حاضر به سرمایه گذاری در ایران می شوند.
با توجه به تذکر و پیشنهادات کارشناسان در همین زمینه، بیژن زنگنه وزیر نفت در تاریخ ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۶ پس از دیدار با علیشیر سلطاناف معاون نخست وزیر ازبکستان، درباره اخبار ضد و نقیضی که از توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی و توتال مطرح است، اظهار کرد:
متاسفانه عدهای می خواهند که توتال از این پروژه کنار برود تا بگویند پیش بینی ما درست از آب در آمد. یک عده هم مرتبا خبرهای مربوط به حضور توتال در ایران را غلط ترجمه می کنند تا نگرانی ایجاد کنند؛ آدم که از ترس مرگ خودکشی نمی کند. ما قرارداد معتبر قانونی با توتال، سی ان پی سی و پتروپارس داریم و در آن مشخص شده است که این شرکت در چه شرایطی می تواند از این پروژه کنار برود. توتال در شرایطی می‌تواند از این پروژه کنار برود که تحریم‌های بین المللی از سوی شورای امنیت علیه ایران اعمال شود.
همچنین پاتریک پویانه، مدیر شرکت توتال در مصاحبه با «اینترنشنال اویل دیلی» در مهرماه ۱۳۹۶ تاکید کرد:
اگر ایران، اتحادیه اروپا، چین و روسیه به برجام پایبند بمانند این معنا را دارد که تحریم‌های آمریکا یک جانبه است و در این شرایط به دنبال تضمینی خواهیم بود که بتوانیم حضور خود در پارس جنوبی را ادامه بدهیم.
با این وجود، در حال حاضر که نه برجام فسخ شده و نه تحریم های بین المللی از طرف شورای امنیت علیه ایران اعمال شده، توتال از این قرارداد خارج شده است. تنها اتفاقی که افتاده، اعمال تحریم های یکجانبه از طرف آمریکا علیه ایران است.
در بیانیه شرکت توتال که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ منتشر شد با استناد به تحریم های آمریکا آمده است:
در نتیجه و همانطور که پیش از این توضیح داده بودیم، توتال در موقعیتی نخواهد بود که پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی را ادامه دهد و مجبور خواهد بود تمام فعالیت‌های مربوطه را پیش از ۴ نوامبر ۲۰۱۸ متوقف کند، مگر آنکه مقامات ایالات متحده با حمایت مقام‌های فرانسوی و اروپایی یک معافیت تحریمی ویژه این پروژه، به توتال اعطا کنند. این معافیت تحریمی پروژه‌ای باید از شرکت در برابر هر تحریم ثانویه مربوط به قانون ایالات متحده، محافظت کند.
پس از این بیانیه، بیژن زنگنه با اشاره به بیانیه توتال مبنی بر خروج این شرکت از ایران در صورت غیرممکن شدن ادامه فعالیت های آن گفت: اشاره ای به خروج نشده است بلکه منظور متوقف شدن امکان ادامه روند فعالیت توتال است.
در نهایت نیز بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت در ۲۹ مرداد ۱۳۹۷ درباره آخرین وضعیت قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، گفت: توتال به صورت رسمی قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را ترک کرده و بیش از دو ماه است که اعلام کرده از قرارداد خارج می شود.
خروج توتال از ایران بدون پرداخت غرامت
هرچند برخلاف صحبت های شرکت توتال و وزیر نفت، این شرکت بدون اعمال تحریم های شورای امنیت و در حالی که طرف های دیگر برجام هنوز به آن پایبند هستند، از قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی خارج شده است، بحث مهمتر غرامتی است که باید به خاطر خروج این شرکت از آن گرفته شود.
در واقع عقل و منطق حکم می کند که در قرارداد تدوین شده توسط وزارت نفت، چنین مسئله مهمی دیده شده باشد؛ مسئله که کارشناسان نیز در آن اتفاق نظر داشتند.
به عنوان نمونه نرسی قربان کارشناس انرژی در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۹۶ می گوید:
ایران با توتال قراردادی بسته و تکلیف این قراداد هم روشن است. تمام ابعاد در متن قرارداد پیش‌بینی شده و حتی پنالتی خروج هم برای توتال در نظر گرفته شده است. در نتیجه حتما اگر این شرکت بخواهد از ایران خارج شود، باید جریمه بدهد. قراردادها ریزه‌کاری‌هایی دارد که باید آن را در نظر گرفت. ما قرارداد را ندیده‌ایم اما به صورت کلی اگر سازمان ملل مصوبه‌ای علیه ایران بدهد -که معتقدیم این مصوبه را نمی‌دهد- توتال می‌تواند بدون هزینه از ایران خارج شود، در غیر این صورت، خروج بدون هزینه توتال، شدنی نیست.
با این حال وزیر نفت پس از بیانیه خروج توتال از قرارداد در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ گفت: مقوله ای بنام جریمه مطرح نیست و مبلغی که توتال در ایران سرمایه گذاری کرده است پس پایان انجام پروژه به آن ها عودت داده می شود.
حال آنکه بررسی ها نشان می دهد که سرمایه گذاری توتال طی این مدت در ایران رقم ناچیزی است و پاسخگوی مدت زمان معطّل شده در اجرای این پروژه نمی باشد.
