یکی از عناصر اقتصاد دانش‌بنیان که در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌باشند. این توجه منجر به افزایش قابل‌توجه تعداد این شرکت‌ها شده‌است؛ با این حال در کنار توسعه کمی این شرکت‌ها، توسعه کسب‌وکار و بقا و رشد آنها نیز می‌بایست مورد توجه نهادهای فعال عرصه علم و فناوری قرار گیرد.
گرچه ممکن است ابعادی از این توسعه کیفی در کوتاه‌مدت از طریق بازار داخل محقق گردد اما توسعه بازار صادراتی، قدمی غیر قابل اجتناب در مسیر رشد و توسعه این شرکت ها و دستیابی آنها به توان رقابت‌پذیری بین‌المللی است. از همین رو نیز افزایش سهم صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان در ماده دوم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مورد تاکید قرار گرفته است.
به‌تناسب این مساله، نهادهای فعال در حوزه علم و فناوری علی‌الخصوص معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فعالیت‌هایی را در راستای توسعه صادرات محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان انجام داده‌اند. دو محور کلی فعالیت‌های معاونت علمی و فناوری در این عرصه عبارت‌اند از:
۱- کریدور خدمات صادرات محصولات دانش‌بنیان: این کریدور جهت تسهیل تامین خدمات مرتبط با صادرات توسط شرکت‌های دانش‌بنیان، قسمتی از هزینه‌های این خدمات را در قالب تسهیلات یا کمک بلاعوض به این شرکت‌ها اعطا می‌نماید. از جمله خدمات مورد حمایت این کریدور می‌توان به اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری، شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و خدمات تحقیق بازار اشاره کرد. هدف از این حمایت‌های کریدور، توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان برای صادرات است. کمک به تامین هر یک از این خدمات بسته به جایگاه هر شرکت در توانمندی‌های صادراتی، شرکت‌ها را به سمت کسب توانمندی در صادرات محصولات خود و در نهایت انجام صادرات هدایت می‌کنند
۲- توسعه کسب‌وکار شرکت‌های مدیریت صادرات (EMC): در این محور، معاونت علمی و فناوری به دنبال آن است که به یکی از دو شکل زیر، کسب‌وکار تخصصی صادرات محصولات دانش‌بنیان را توسعه دهد:
الف) تسهیل ارتباط بین EMC های موجود و شرکت‌های دانش‌بنیان
ب) ایجاد EMC های تخصصی جدید در برخی حوزه‌های دانش‌بنیان
هدف از این فعالیت در معاونت علمی و فناوری، هدایت شرکت‌های دانش‌بنیان به سمت استفاده از خدمات کسب‌وکارهای تخصصی صادراتی است. در این حالت، شرکت‌های دانش‌بنیان به جای تامین تک تک عناصر مورد نیاز برای افزایش توانمندی صادرات محصولات خود (از طریق خدمات فعلی کریدور)، از واسطه‌گری EMC ها برای صادرات استفاده می‌کنند.
همان‌طور که در تشریح دو دسته فعالیت معاونت علمی و فناوری بیان گردید، این فعالیت‌ها از اهداف متفاوتی در زمینه جهت‌گیری صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان برخوردار هستند و میزان تناسب هر یک از این اهداف با شرایط هر شرکت متفاوت خواهد بود. برای مثال به نظر می‌رسد هدف صادرات مستقیم توسط خود شرکت، تناسب بیشتری با شرایط و ویژگی‌های شرکت دانش‌بنیان بزرگی که مشتری محصولاتش نیز سازمان‌های دولتی هستند، داشته باشد. اما از سوی دیگر شرایط یک شرکت دانش‌بنیان کوچکی که محصولات مصرفی مشتری نهایی را تولید می‌کند، تناسب بیشتری با هدف صادرات غیر مستقیم از طریق EMC ها دارد.
با توجه به وجود این تفاوت‌ها، در صورتی که ارائه هر یک از دو محور خدماتی فوق جذابیت ویژه‌ای نسبت به محور دیگر داشته باشد، امکان هدایت غلط شرکت‌ها به سمت مدل‌های حمایتی نامناسب به وجود می‌آید.
برای مثال در صورتی که نرخ تسهیلات و کمک‌های بلاعوض کریدور صادراتی بیش از حد جذاب باشند، کسب‌وکار EMC ها با مخاطره مواجه شده و شرکت‌های دانش‌بنیان بدون توجه به شرایط و ویژگی‌های خود، همگی به سراغ استفاده از خدمات کریدور صادراتی می‌روند.
برای رفع این مشکل، پیشنهاد می‌شود دو استراتژی زیر به صورت همزمان توسط معاونت علمی و فناوری پیگیری شود:
۱- استفاده هر شرکت دانش‌بنیان از هر یک از خدمات کریدور صادراتی، محدودیت زمانی داشته باشد. برای مثال یک شرکت دانش‌بنیان تنها بتواند برای مدت دو سال از خدمات اولیه‌ای مانند تحقیقات بازار استفاده نماید و پس از این مدت، دیگر امکان استفاده از این خدمات اولیه را نداشت باشد و به سمت افزایش توانمندی‌های صادراتی و استفاده از خدمات پیشرفته‌تر کریدور هدایت شود.
۲- حمایت از خرید خدمت از EMC ها در بازه‌های زمانی مشخص، بر اساس میزان صادرات دانش‌بنیان آنها مورد بازنگری قرار گیرد. در این حالت در صورت عدم توفیق یک EMC در صادرات در یک حوزه خاص دانش‌بنیان، حمایت از آن EMC در حوزه مشخص متوقف خواهد شد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که مسیر مناسب برای توسعه صادرات به‌تناسب شرایط هر شرکت متفاوت خواهد بود. بنابراین نهادهای فعال در حوزه علم و فناوری می‌بایست از ارائه حمایت‌های بیش از حد جذاب در یک مسیر صادراتی خاص اجتناب ورزند و با ارائه خدمات متنوع با جذابیت‌های یکسان و کنترل‌شده، فرصت انتخاب مسیر مناسب توسعه صادرات را به شرکت‌های دانش‌بنیان بدهند و از هدایت غلط آنها جلوگیری نمایند.
