به گزارش مسیر اقتصاد(مسیر اقتصاد)، توسعه راهکارهای کاهش و قطع وابستگی کشور به واردات و تولید تخم اصلاح شده ماهی قزل‌آلا، اولویت سازمان شیلات ایران بوده است.
در این راستا طی دو سال اخیر با هماهنگی و پیگیری این سازمان تعدادی از مراکز تکثیر داخلی متعلق به بخش غیردولتی نسبت به مولدسازی ۱۳۱ هزار و ۶۰۰ قطعه اقدام کرده‌اند که پیش بینی می‌شود در سال جاری ۲۵۰ میلیون تخم چشم زده ماهی قزل آلا در کشور تولید شود.
در همین خصوص مسیر اقتصاد به گفتگو با محمد هادی حسینی، فعال بخش خصوصی شیلات و تولیدکننده ماهی قزل آلا پرداخته است که به شرح زیر است:
تخم چشم زده چیست؟
به تخم لقاح یافته ماهی که به رشد کافی برای انجام جابجایی رسیده است تخم چشم زده میگویند و به این خاطر به این اسم معروف شده که چشمان ماهی درون تخم تشکیل شده و قابل رویت است.
میزان نیاز کشور به وردات تخم چشم زده چقدر است؟
طی چند سال گذشته طبق آمارهای رسمی ایران با تولید ۱۵۰ هزار تن ماهی قزل آلا، رتبه اول را بین تولید کنندگان قزل آلا در آبهای شیرین کسب کرد.
اگر به این آمار استناد کنیم و بنا را بر این بگذاریم که از مرحله تخم چشم زده تا وزن بازاری ۵۰۰ گرم (۰.۵ کیلو) ۷۰% بازماندگی داشته باشیم، حدودا به تعداد ۴۵۰ میلیون قطعه تخم چشم زده نیازمندیم که در مزارع پرورش رشد کرده و به وزن مورد نظر برسد.
البته از این موضوع هم نباید بی توجه گذشت که اکنون وزن متوسط تولیدی ماهی قزل آلا در مزارع یک کیلو است. حال اگر کل این تخم چشم زده در مراکز تفریخ و مزارع پرورش وارد گردیده و به وزن بازاری فعلی یعنی یک کیلو برسد، جمع تولید قزل آلا در ایران به ۳۰۰ هزار تن در سال خواهد رسید و یا برعکس مزارع پرورش ما تنها ظرفیت تولید همان ۱۵۰ هزار تن تولید را داشته باشند، با وزن مورد نظر و بازار پسند فعلی به نصف آن مقدار یعنی تعداد ۲۰۰ هزار تخم چشم زده نیاز است.
اما در مورد وابستگی حتما منظورتان نیاز به واردات تخم از خارج از کشور است. در این خصوص متاسفانه به جرات میتوانم بگویم که حداقل ۹۰% ماهی فعلی با استفاده از تخم وارداتی است و این جای تاسف دارد .
مبلغ واردات این محصول به کشور سالانه چقدر است؟
طبق آمارهای رسمی سالیانه بین ۳۵۰ تا ۴۵۰ میلیون تخم از چند کشور بصورت رسمی و قانونی واردات داریم. این تعداد متاسفانه هیچ همخوانی با تولید نهایی ما ندارد که جای تفسیر دارد و باید موشکافی شود. چون برخی اخبار مبنی بر ورود غیر مجاز و قاچاق تخم چشم زده بگوش میرسد و از طرفی مقداری هم تولید تخم چشم زده داخلی داریم .
حالا اگر این مقادیر را که متاسفانه آمار دقیقی در مورد میزان آنها وجود ندارد طبق اظهارات و شایعات جمع ببندیم، بیش از ۶۰۰ میلیون تخم چشم زده وارد مراکز تفریخ و مزارع تولید می شود. مراکز تفریخ یعنی اماکنی که ماهی مولد ندارند و تخم چشم زده می آورند و تبدیل به بچه ماهی میکنند و می فروشند.
حالا اگر میزان بازماندگی را ۵۰% درنظر بگیریم (که البته این ۵۰% بازماندگی خودش فاجعه است) و وزن متوسط پروار و بازار پسند را هم همان ۵۰۰ گرم (۰.۵ کیلو) حساب کنیم مقدار حدود ۱۵۰ هزار تن قزل آلا باید در ایران تولید شود که متاسفانه آمار سال گذشته حاکی از این است که تولید قزل آلا در ایران کمتر از ۱۰۰ هزار تن بوده است و این یعنی لطمه خوردن به حیثیت حرفه ای فعالان صنعت تولید ماهیان سردآبی کشور.
آیا تولیدکنندگان داخلی قادر به تامین نیاز بازار داخلی هستند یا ما در این زمینه کمبودهایی داریم؟
تولید تخم چشم زده تا نزدیک به اواسط دهه ۸۰ رونق داشت ولی از آن به بعد با توجه به شناختی که مراکز تفریخ و مزارع پرورش نسبت به کیفیت تخم چشم زده خارجی پیدا کردند، از میزان استقبال از تخم چشم زده داخلی کم شد.
طبیعتا بواسطه کم شدن مشتریان تخم چشم زده داخلی از تولید آن هم کاسته شد و بجز تعداد بسیار اندکی از همکاران تکثیر کننده ما، همه مراکز تکثیر مولدین خود را از رده خارج کردند و مراکز تکثیر که باید تخم چشم زده تولید می کرد را به مراکز تفریخ تبدیل کردند.
اما علت روی آوردن فعالان مراکز تفریخ و مزارع پرورش به تخم چشم زده خارجی، امتیازاتی مانند سرعت رشد یا بازماندگی بالا است که در نژادهای قزل آلای خارجی وجود دارد ولی در نژاد ایرانی نیست. این تخم های چشم زده وارداتی بعلت اصلاح نژادی که طی دهها سال بر روی آنها انجام گرفته مزایای خوبی برای پرورش دهنده دارد و فعالیت وی را اقتصادی تر می کند.
متاسفانه این عمل اصلاح نژاد بر روی قزل آلای ایرانی تاکنون انجام نشده بنابراین مشتری خوبی بین پرورش دهندگان قزل آلا ندارد.
اکنون بعلت همین عدم استقبال پرورش دهندگان متاسفانه مراکز تکثیر موجود که البته تعدادشان بسیار اندک شده، بنابر اظهارات همکاران تکثیرکننده ما همیشه با مشکل فروش تخم چشم زده مواجه بوده و سالیانه مقادیر بسیار زیادی از تولید تخم چشم زده خود را از بین می برند.
بنابراین بعلت اینکه تخم چشم زده تولیدی داخل، اصلاح نژاد نشده است، اکثر همکاران پروار کار ما تمایلی به خرید و استفاده از آن را ندارند و معتقدند که با ماهی اصلاح نژاد شده فعالیت ایشان اقصادی می شود.
راهکار ترغیب تولید کنندگان به استفاده از تخم چشم زده داخلی چیست؟
چنانچه در اسرع وقت، اقداماتی برای برداشتن گامهای اولیه و انجام کار اصلاح نژاد قزل آلا در کشور توسط دولت و یا بخش خصوصی انجام شود، طبیعتا از واردات آن بی نیاز خواهیم شد و همکاران تفریخ کار و پرورش دهنده از تخم چشم زده داخلی استفاده می کنند و واردات قطع خواهد شد .
حرف پایانی؟
من با شناختی که از توانمندی هایمان در دانشگاه ها و مجربین مراکز تکثیر کشورمان دارم، معتقدم که انجام کار اصلاح نژاد در داخل کاری غیر ممکن نیست و به سهولت می توان به آن دست یافت. حقیقتا من جدیت لازم را نمی بینم؛ امیدوارم که بزودی این جدیت و همت هم ایجاد شود و طی چند سال آینده از واردات تخم چشم زده بی نیاز شویم.
