صنعت نیروگاه سازی در کشور از جمله صنایعی است که به خودکفایی رسیده است و شرکت مپنا (مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران) در زمینه ساخت نیروگاه‌های حرارتی از جمله ۷ شرکت برتر دنیا محسوب می‌شود. بررسی سابقه شکل‌گیری توانمندی‌های داخلی در شرکت مپنا نشان می‌دهد که این مجموعه با حمایت‌های وزارت نیرو شکل گرفته است.
به گزارش مسیر اقتصاد در سال‌های آغازین سازندگی پس از جنگ تحمیلی، ساخت واحدهای نیروگاهی در هر منطقه جغرافیایی توسط شرکت‌های برق منطقه‌ای به‌عنوان شرکت‌های تابعه وزارت نیرو انجام می‌گرفت. این شرکت‌ها برای احداث نیروگاه‌های حرارتی جدید، مناقصاتی برگزار می‌کردند و به دلیل نبود توانمندی داخلی، شرکت‌های خارجی در مناقصات برگزیده می‌شدند و واحدهای نیروگاهی با فناوری‌های متفاوت به‌صورت پراکنده در کشور ساخته می‌شدند.
این رویه ادامه داشت تا آن‌که وزارت نیرو تصمیم گرفت یک مناقصه تجمیع شده را برای ساخت نیروگاه‌های جدید به‌جای مناقصات خرد شرکت‌های برق منطقه‌ای برگزار کند. اگرچه در آن دوره نیاز کشور به ساخت نیروگاه‌های جدید بسیار جدی و بازار آن در داخل کشور فراهم بود اما تعدد فناوری‌های مورداستفاده در پروژه‌های نیروگاهی، امکان انتقال فناوری و توانمند شدن شرکت‌های داخلی را از بین برده بود؛ چرا که در واقع یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های انتقال فناوری در این صنعت، ایجاد صرفه اقتصادی تولید محصول است که در صورت پراکندگی محصولات، صرفه اقتصادی بین محصولات تقسیم شده و کاهش پیدا می‌کند تا آن‌جا که تولید هیچ‌یک از فناوری‌ها اقتصادی نباشد.
درنتیجه اقدام قابل تحسین وزارت نیرو در تجمیع مناقصات، بستری را فراهم کرد تا فناوری ساخت توربین گازی V94.2 از شرکت آنسالدو ایتالیا انتقال یابد و اولین توربین شرکت مپنا در سال ۸۱ به تولید برسد و این شرکت با تکیه بر ظرفیت های داخلی، پا به این عرصه بگذارد.
توسعه روزافزون صنعت برق کشور بر پایه صنعت داخلی سبب شد تا طی ۸ سال یک‌صد توربین گازی در شرکت مپنا تولید و در کشور نصب شود. این توربین که ازجمله توربین‌های گازی کلاس E محسوب می‌شود، زمینه توانمندی صنعت برق کشور را در زمینه ساخت واحدهای نیروگاه‌های حرارتی فراهم کرد. شرکت مپنا در سال‌های بعد نیز توانست دیگر فناوری‌های نیروگاهی ازجمله ساخت ژنراتورهای نیروگاهی، ساخت توربین‌های بخار، ساخت بویلرهای بازیاب حرارت و توربین‌های بادی را به داخل کشور انتقال دهد و زمینه خودکفایی صنعت برق را فراهم آورد.
درعین‌حال بررسی توسعه فناوری توربین‌های گازی نشان می‌دهد شرکت‌های اصلی سازنده نیروگاه، توربین‌های کلاس F، H، و J را با راندمان بالاتری نسبت به توربین‌های کلاس E تولید کرده‌اند و درنتیجه لازم است امروز، بستر ارتقای توان کشور در این زمینه نیز فراهم شود. به این منظور، شرکت مپنا با انعقاد یک توافقنامه فناوری توربین‌های کلاس F با شرکت زیمنس آلمان قصد دارد توان خود را در این زمینه ارتقا دهد.
وزیر نیرو در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه سال جاری با اشاره به فرآیند انتقال فناوری این توربین‌ها گفت: «شرکت مپنا برای این کار نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده و قرارداد ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی است که قرارداد ۵۰۰۰ مگاوات آن با دولت منعقد شد و لازم است قرارداد ۵۰۰۰ مگاوات دیگر نیز با بخش خصوصی منعقد شود.»
با این حال بدهی‌های گذشته وزارت نیرو به این شرکت، مانعی جدی برای اجرایی شدن قرارداد ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید و ارتقای توان داخلی در این زمینه محسوب می‌شود. در واقع یکی از گلوگاه‌های انتقال فناوری در حال حاضر، مشکل تضمین پرداخت مطالبات از طرف وزارت نیرو است که باعث شده این وزارتخانه در سال‌های اخیر نتواند مطالبات پیمانکاران نیروگاهی و تولیدکنندگان برق را بپردازد؛ به‌نحوی‌که شرکت مپنا در حال حاضر ۵۰۰۰ میلیارد تومان از وزارت نیرو طلب دارد.
لذا ضروری است وزارت نیرو با طراحی سازوکاری جهت تسویه بدهی‌های کلان خود با این شرکت و سایر شرکت‌های داخلی، روند رشد توانمندی‌های داخلی در این صنعت راهبردی را ادامه دهد.
