به گزارش مسیر اقتصاد یکی از اصول اساسی اقتصاد مقاومتی عدم وابستگی ایران به کشورهای دیگر در زمینه انجام فعالیت‌های مهم و حیاتی است. انجام تبادلات مالی جهانی نیز یکی از همین امور مهم و حیاتی محسوب میشود. در شرایط فعلی نظام تجارت خارجی ایران بر اساس دلار پایه ریزی شده و ایران در اغلب مبادلات خارجی خود با تمامی کشورهای جهان از دلار آمریکا استفاده میکند. بنابراین یکی از اقدامات اساسی که در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی از اولویت برخوردار است، حذف دلار از نظام تجارت خارجی با استفاده از ظرفیت پیمان‌های پولی دوجانبه است.
چنانچه در یادداشت قبل بیان شد، استفاده اغلب کشورهای جهان از دلار در تجارت خارجی مزایای زیادی برای آمریکا به همراه داشته است. از طرف دیگر، گرچه استفاده از یک ارز جهانروا که مورد قبول تمام کشورهای جهان باشد تسهیلاتی برای بازرگانان کشورهای جهان به همراه دارد، اما سلطه دلار بر تجارت جهانی خطرات بیشتری برای کشورها درپی داشته و دارد.
علاوه بر این، حذف دلار مزایای زیادی برای کشورها به همراه دارد که موجب شده است در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان به سمت حذف دلار از تجارت خارجی حرکت نمایند.
در ادامه به مزایای عمومی که کشورهای مختلف از حذف دلار و هر ارز واسط دیگری از تجارت خارجی بدست می‌آورند، اشاره می‌گردد:
۱- رفع نیاز به مجوزهای آمریکا و کم اثر نمودن تحریم‌های مالی این کشور
استفاده از دلار آمریکا و نظام پرداخت جهانی آن، به معنی تسلط کامل این کشور به تبادلات خارجی کشورهاست و در عمل هر تبادل مالی کشورها با یکدیگر نیازمند اخذ مجوز مستقیم و یا غیر مستقیم از آمریکاست.
از طرف دیگر از اوایل قرن جاری میلادی، آمریکا استفاده ابزاری از دلار را بیش از پیش نموده و بسیاری از کشورها را به بهانه رعایت نکردن مسائل گوناگون با تحریم‌های دلاری جریمه کرده است. در واقع تحریم‌های آمریکا این پیام را برای کشورهای جهان داشته است که نباید روی دلار آمریکا به عنوان تنها ابزار تبادلات مالی تجارت خارجی خود حساب نمایند، چراکه هر زمان آمریکا بخواهد میتواند دسترسی هر کشوری را به دلار محدود و مسدود نماید.
در مقابل کشورهای جهان نیز به سمت حذف دلار از نظام تجارت خارجی خود حرکت کرده‌اند تا در تبادلات مالی خود نیازی به مجوز آمریکا نداشته باشند و ابزار تحریم دلاری آمریکا علیه خودشان را بی اثر نمایند.
۲- حذف اشراف آمریکا بر تبادلات مالی خارجی
اشراف اطلاعاتی بر تبادلات مالی دیگر کشورها امتیاز بسیار بزرگی است که اکنون آمریکا از آن بهره‌مند است و با استفاده از اطلاعات آن میتواند اقدامات متعددی را علیه دیگر کشورها و به نفع خود ساماندهی نماید. اما هیچ کشوری تمایل ندارد تا به سادگی تمامی اطلاعات تبادلات خارجی خود را در اختیار یک کشور دیگر قرار دهد؛ خصوصا اگر این کشور آمریکا باشد که از هر اقدامی برای تضعیف دشمنان خود دریغ نمی‌نماید. بنابراین یکی از انگیزه‌های کشورهای جهان برای حذف دلار از تجارت خارجی، از بین بردن اشراف آمریکا بر تبادلاتِ مالیِ خارجی این کشورهاست.
۳- حذف هزینه مبادله
یکی دیگر از مزایای حذف دلار و هر ارز واسط دیگری از تجارت خارجی، کاهش هزینه مبادلات تجاری است. در صورتی که با استفاده از پیمان‌های تجاری دوجانبه، بازرگانان کشورها بتوانند بدون نیاز به تهیه دلار و با استفاده از ارزهای ملی به تجارت بپردازند، هزینه مبادلات آن‌ها کاهش می‌یابد. این مسئله نیز یکی از انگیزه‌های اصلی کشورها در حرکت به سمت حذف دلار از تجارت خارجی است.
۴- حذف واسطه‌های مالی و تجاری
در حال حاضر بسیاری از کشورها به دلیل نبود زیرساخت‌های مالی لازم، تجارت دوجانبه گسترده‌ای ندارند و حتی محصولات یکدیگر را با استفاده از واسطه‌های تجاری که عمدتا کشورهای اروپایی هستند، تهیه می کنند. نقش این واسطه‌ها انجام تبادلات مالی از طریق بانک‌های خود بین دو کشور مبدأ و مقصد است. برقراری پیمان‌های پولی دوجانبه این امکان را فراهم میکند که بازرگانان کشورهای مختلف بتوانند به صورت مستقیم و بدون نیاز به واسطه‌های مالی و تجاری با کشورهای دیگر تجارت نمایند.
۵- تسهیل و رونق تجارت دوجانبه
پیمان‌های پولی دوجانبه بدون شک نقل و انتقال پول بین دو کشور را تسهیل می‌نماید. از این رو این اقدام میتواند به صورت مؤثری بر تجارت دوجانبه بین دو کشور اثر گذار باشد. بنابراین یکی از کارکردهای پیمان‌های پولی دوجانبه برای کشورهای جهان تسهیل و رونق تجارت دوجانبه است.
مزایای فوق موجب شده است بسیاری از کشورهای جهان از سال‌ها قبل به فکر حذف دلار از تجارت خارجی خود باشند و در این راستا پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه با یکدیگر منعقد نمایند. بنابراین حذف دلار از تجارت خارجی تنها مختص ایران نیست و درحال حاضر بسیاری از کشورهای جهان به این سمت حرکت کرده‌اند.
ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان میتواند با حذف دلار از تجارت خارجی از مزایای فوق بهره‌مند گردد. علاوه بر اینکه کشور ما در مقایسه با دیگر کشورهای جهان از شرایط ویژه‌ای برخوردار است که ضرورت حذف دلار از تجارت خارجی را بیشتر می‌نماید.
در یادداشت بعدی به مزایای اختصاصی ایران از حذف دلار پرداخته خواهد شد.
