مسیر اقتصاد/ بر اساس آمار های موجود در حال حاضر روسیه با میزان ۵۸۲ میلیارد دلار حجم کل ذخایر طلا و ارز های خارجی در جایگاه چهارم جهان قرار گرفته است. در حالی شاهد این تغییر وضعیت در دارایی‌های خارجی روسیه هستیم که این کشور در دو سال گذشته درگیر جنگ بوده و تحت تأثیر تحریم‌های متنوعی[۱] در بسیاری از حوزه های اقتصادی قرار گرفته است. چگونگی افزایش ذخایر ارزی در شرایط تحریم از جمله مهم ترین سؤالاتی است که کارشناسان در صدد تحلیل و پاسخگویی به آن هستند.
تحریم‌های غربی و راه‌های مقابله روسیه با آن‌ها
در بهار ۲۰۲۲ کشورهای غربی از جمله کشورهای اتحادیه اروپایی و کشورهای گروه ۷ در پی تحریم‌های مالی روسیه، ۳۰۰ میلیارد دلار از ذخایر طلای خارجی آن را در بانک های خود منجمد و از دسترس خارج کردند که چیزی حدود ۵۰ درصد از کل این دارایی‌ها را در بر می‌گرفت. در پاسخ به این اقدام، روسیه نیز دارایی‌های خارجی کشور های غربی موسوم به «کشور های غیر دوست[۲]» را در کشور خودش توقیف کرد. هدف اصلی تحریم های غربی از منجمد سازی سبد دارایی های اقتصادی خارجی، ضعیف کردن روبل، پول روسیه بود؛ پولی که البته در حال حاضر ارزشمندتر[۳] هم شده است. این توقیف و انجماد دارایی ها بدان معنی است که استفاده از آن ها برای انجام مداخلات در بازار ارز در مواقع ضرورت برای کاهش نوسانات در این بازار امکان پذیر نیست و دارایی های مذکور از دسترس خارج است.
از کل ذخایر ارزی نقد روسیه صرفاً یوآن چین و ذخایر طلای مبادله ای[۴] در چین در دسترس آن باقی ماند. رکورد زنی روسیه در مازاد تراز تجاری در سال ۲۰۲۲ در حالی صورت گرفت که بانک مرکزی این کشور هرگز تسویه مبادلات تجاری خود را با ارزهای قوی تر کشورهای غیر دوست مانند دلار انجام نداده، بلکه موفقیت این کشور در افزایش ذخایر خارجی خود ناشی از اقدامات دلار زدایی آن بوده است.
دولت روسیه همچنین در راستای مقاوم سازی اقتصادی، ساختار بودجه ریزی و بودجه کشور را در اقدامات بعدی خود تغییر داد و در سال ۲۰۲۳ یک نسخه جدید از قانون بودجه را به همراه قوانین جدید ناظر به این تغییرات اجرا کرد. از جمله این تغییرات و تعدیلات ساختاری در قانون بودجه روسیه این است که در حال حاضر اگر درآمد ناشی از نفت و گاز بالا تر از سطح پایه‌ای که روس‌ها در نظر گرفته‌اند باشد، ذخایر ارزی روسیه که از انباشت آن‌ها بدست می‌آید با یوآن تغذیه شده؛ بالعکس در صورت کاهش درآمدهای حاصل از نفت و گاز از یوآن برای جبران آن استفاده می‌شود.
یولیا ماکارنکو، معاون مدیر مؤسسه توسعه بانکداری روسیه در مقام تأیید این اقدام می گوید علی رغم وضعیت تحریم ها و موانع ژئوپلتیکی روسیه با تکیه بر مهارت تصمیم سازان بانک مرکزی توانسته است مانند تصمیمات قبلی در حوزه اصلاحات پولی و مالی، قوانین بودجه ریزی و قوانین مربوط به پیمان سپاری ارزی موفق عمل کند و در این شرایط که با تخفیف نفت خود را می فروشد به افزایش ذخایر خارجی خود بپردازد.
چرا و چگونه روسیه بر ذخایر خارجی (ارز و طلا) خود می افزاید؟
در برخی از تحلیل ها چنین عنوان می‌شود که هدف آمریکا از توقیف دارایی های روسیه، تلاش برای مصادره آن‌ها به نفع اوکراین است. اما شواهد نشان می دهد مسئله اوکراین بهانه‌ای برای مصادره این دارایی‌ها به منظور پوشش بخشی از بدهی‌های خارجی ایالات متحده است. ایالات متحده از وجود بدهی خارجی بسیار بالا رنج می‌برد و به گفته وزیر خزانه داری این کشور، جنت یلن[۵] اگر سقف بدهی‌های خارجی ایالات متحده بالا برده نشود با فاجعه روبرو خواهند شد[۶]. به همین دلیل بسیاری از کشورها سعی بر خارج کردن دارایی‌های خود که تحت اشراف ایالات متحده هستند، دارند. بسیاری از کشورهای جهان در معرض آنچه که برای ذخایر خارجی روسیه که عمدتاً برای مردم بودند از سوی ایالات متحده افتاد، قرار دارند.
در سوی دیگر، روسیه طی سال‌های متمادی دارایی‌های خارجی خود را در سطح بالایی حفظ و تثبیت کرده است. این پدیده در حالی برنامه ریزی شده که روسیه بعد از جنگ تحت تأثیر تحریم های غربی قرار گرفته است. این حقیقت نشان از آن دارد که روسیه طی این زمان به صورت سختگیرانه ای عرضه ارز را کنترل کرده است تا بتواند ثبات مالی اقتصاد خود را حفظ کرده و نیاز های بازار ارز داخلی را نیز پوشش دهد. اما اینکه چطور این کشور توانسته چنین تضمینی را رقم بزند، ریشه در چند اقدام مهم دارد؛ یکی از این اقدامات، افزایش حجم صادرات و کاهش مقداری از واردات بود. این اقدام در کنار سایر اقدامات در بخش هایی از جمله بخش پولی و بانکی، نظام بودجه ریزی دقیق با تغییر به موقع قوانین و همچنین بکارگیری ابزارهای مالیاتی مؤثر در تنظیم قواعد رفع تعهد ارزی منجر به افزایش ذخایر ارزی روسیه شده است.
البته افزایش ذخایر طلای مبادله‌ای به عنوان نسخه نهایی برای بهبود اقتصاد در بلند مدت کارایی ندارد، چرا که طبق گفته کارشناسان، طلا به علت جذابیت سرمایه گذاری بر روی آن به سرعت با نوسانات کوچک سایر بازار های مالی دچار تغییر و نوسان می شود و در زمان بهبود اقتصادی در جهان که نشانه های آن از سایر بازار های مالی پیداست، باعث کاهش شدید قیمت طلا نهایتاً کاهش ارزش پول ملی خواهد شد. به همین دلیل، در کنار افزایش ذخایر طلا، نگهداری و تجارت با ارز کشور های دیگر که در عرصه اقتصادی و سیاسی مانند چین دارای قدرت هستند، در دستور کار روسیه قرار گرفته است. اقدام دیگر روسیه در این راستا که پیش از این اشاره شد، اصلاح قانون بودجه در راستای ذخیره مازاد ارز حاصل از صادرات انرژی با یوآن چین و استفاده از همان منبع برای جبران کسری تراز صادرات انرژِی بود. در حال حاضر عمده ذخایر خارجی افزایش یافته روسیه نه از ارز های قابل تحریم، بلکه از یوآن تشکیل شده است.
منبع: سایت Russia Briefing
پینوشت:
[۱] برای آگاهی از کیفیت تحریم‌های اتحادیه اروپایی علیه روسیه به این منبع مراجعه شود.
[۲] کشورهای غیر دوست که عدد آن‌ها در دو ماه گذشته به ۴۹ رسیده است شامل کشور ها و قلمروهایی می شوند که به تحریم روسیه در جریان جنگ با اوکراین پرداخته‌اند و یا با آن همراهی کرده‌اند. روسیه مناسبات ویژه و سختگیرانه‌ای را با این کشورها در زمینه تجارت و روابط بین‌الملل طرح ریزی و اجرا می‌کند.
[۳] مفهومی نسبی دارد؛ موقع تنظیم گزارش به زبان مبدأ؛
[۴] Monetary gold
[۵] گفته های وزیر خزانه داری ایالات متحده آمریکا در مورد بدهی های خارجی را می توانید ببینید.
[۶] میزان بدهی ایالات متحده تا زمان تنظیم گزارش ۴.۳۱ تریلیون دلار بوده است.
انتهای پیام/ پول و بانک
