مسیر اقتصاد/ نظام مالیاتی برای جمع آوری درآمدهای مالیاتی و تشخیص بهتر و عادلانه‌تر درآمد مشمول مالیات نیازمند اطلاعات و داده‌های مالی است. سه فرآیند اصلی نظامات مالیاتی اعم از تشخیص، وصول و رسیدگی (دادرسی) بیش از همه به فرآیند اول (تشخیص) وابسته است و اگر این مرحله قوت و استناد کافی را مبتنی بر داده و اطلاعات داشته باشد، فرآیندهای وصول و رسیدگی با سهولت و عدالت بیشتری انجام خواهد گرفت.
حکمرانی داده و کسب اطلاعات مالی تنها برای مالیات‌ستانی مفید نیست
حجم داده‌های ورودی به سازمان امور مالیاتی بسیار بالاست و برای بهره‌گیری صحیح از این داده‌ها تحقق حکمرانی داده در مالیات ستانی بسیار ضروری است. حکمرانی داده یک مفهوم کلان و راهبردی است و علاوه بر حوزه مالیات می‌تواند مزایای متعددی را در حوزه‌های دیگر نیز برای کشور رقم بزند.
به عنوان مثال اگر سامانه مودیان به اجرای کامل برسد، اطلاعات حاصل از این سامانه می‌تواند در حوزه‌های قضایی و سایر حوزه‌های اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. از آنجا که در صورتحساب الکترونیکی صادره از سامانه مودیان اطلاعات مهمی نظیر هویت خریدار و فروشنده، قیمت کالا یا خدمت مورد معامله، میزان کالای مبادله شده و موارد دیگر درج و اعتبارسنجی می‌شود، این اطلاعات می‌تواند در تنظیم بازار، مقابله با احتکار، قاچاق و حتی پولشویی و موارد دیگر مفید واقع شود.
رویکرد دریافت اطلاعات و داده‌های مالی در جهان متفاوت است
دریافت داده‌های مالی و اطلاعات مربوط به آن می‌تواند با رویکردهای متفاوت و از دریچه‌های مختلفی صورت پذیرد. در ایران طبق مواد ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر تمامی دستگاه‌ها و نهادهایی که اطلاعاتی از اشخاص در دست دارند موظفند آن را در اختیار سازمان امور مالیاتی بگذارند. این رویکرد، تاکنون چندان موفق و موثر نبوده است و مشکلاتی نظیر عدم تمکین نهادها در ارائه اطلاعات، داده‌های کثیف و قدیمی و … به همراه داشته است. ضمن اینکه ضمانت اجرای قدرتمندی نیز برای آن در نظر گرفته نشده یا اجرا نشده است.
از طرفی افراد تمایلی به ارائه اطلاعات ندارند، چون هدف این اطلاعات را از دید حاکمیت، دریافت مالیات بیشتر می‌دانند و در صورت عدم ارائه اطلاعات نیز ضرری نمی‌کنند.
در نقطه مقابل رویکرد دیگری وجود دارد که دریافت داده و اطلاعات را بر عهده سازمانی با قدرت و ضمانت اجرایی بالاتر تحت عنوان مقابله با جرائم مالی و پولشویی قرار می‌دهند. این روش مرسوم در جهان از دریچه یک سازمان دیگر و با هدف مقابله با پولشویی انگیزه ارائه اطلاعات را در اشخاص و نهادها ایجاد می‌کند که در صورت عدم تمکین، آن اشخاص و نهادهایی که همکاری نمی‌کنند منطقا به عنوان شریک جرم شناخته شوند و از این حیث ضمانت اجرایی دریافت اطلاعات تقویت می‌شود. پس از دریافت اطلاعات لازم توسط اداره مقابله با پولشویی، این اطلاعات می‌تواند به راحتی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد. به این موضوع و لزوم همکاری و تبادل اطلاعات بین سازمان مالیاتی و اداره مقابله با پولشویی در اسناد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی[۱] و صندوق بین المللی پول[۲] اشاره شده است.
تمرکز بر داده‌های کلیدی در بهبود مالیات‌ستانی کمک می‌کند
با وجود اینکه رویکرد دریافت اطلاعات در ایران متفاوت است اما می‌توان در همین پارادایم نیز داده‌هایی را دریافت کرد که در بهبود مالیات‌ستانی موثر باشد. یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه تمرکز بر داده‌های کلیدی است که مخرج مشترک همه پایه‌های مالیاتی است که تراکنش‌های بانکی، اطلاعات تسهیلات بانکی و مالکیت و نقل و انتقال املاک، خودرو، ارز و طلا را شامل می‌شود.
تمرکز بر این داده‌های کلیدی می‌تواند با هزینه و زمان کمتر، درآمد مالیاتی بیشتری را در عین بهبود عدالت مالیاتی محقق کند. همچنین برای رفع مشکل عدم یکپارچگی داده‌ها که موجب کاهش بهره‌وری داده می‌گردد، داده‌های مالی باید با تعریف استاندارد مشترک دریافت داده بین سازمان امور مالیاتی و سایر نهادها، داده‌ها به شکل متمرکز و یکپارچه در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد.
حاکمیت باید سازمان مالیاتی را به عنوان مرجعیت در اختیار داشتن اطلاعات اقتصادی مردم به رسمیت بشناسد و لازم است سایر نهادها تعریف استاندارد دریافت اطلاعات اقتصادی از سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف را از سازمان امور مالیاتی بگیرند.
پی‌نوشت:
[۱] OECD, Improving Co-operation Between Tax and Anti-Money Laundering Authorities, 2015
[۲] IMF, Leveraging Anti-money Laundering Measures to Improve Tax Compliance and Help Mobilize Domestic Revenues , 2023
انتهای پیام/ مالیات
