مسیر اقتصاد/ سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) سازمانی است که با هدف نوسازی و بازسازی صنایع و تسریع صنعتی شدن شکل گرفت. این سازمان می‌کوشد تا با کمک به شکل‌گیری صنایعی که به دلایل مختلف مانند عدم توان بخش خصوصی در تأمین مالی، بالا بودن ریسک‌های سرمایه‌گذاری و دیربازده بودن، سرمایه‌گذاری در آنها با عدم اقبال بخش خصوصی مواجه است، توسعه سریعتر این صنایع و افزایش رقابت‌پذیری آنها را موجب شود.
کاهش شدید سهم سرمایه‌گذاری ایدرو در پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده طبق برنامه توسعه
این سازمان به عنوان قدیمی‌ترین سازمان توسعه‌ای کشور، در ۵۵ سالی که از تأسیس آن می‌گذرد نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری صنایع سنگین و مادر، صنایع حمل ونقل، توسعه فناوری‌های پیشرفته، بازسازی و نوسازی صنایع موجود (نظیر صنایع نساجی)، کمک‌های فنی و مهندسی به صنایع و ارائه آموزش‌های مدیریتی به صاحبان صنایع برعهده داشته است. نمودار زیر ترکیب حوزه‌های فعالیت این سازمان را در حال حاضر نشان می‌دهد.
شایان ذکر است که اگر میزان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده برمبنای قیمت ثابت (۱۳۹۰) محاسبه شود، نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که سهم سرمایه‌گذاری ایدرو در پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده خود در برنامه چهارم توسعه در حدود ۶۰۰ میلیارد تومان بوده که این سرمایه‌گذاری در برنامه توسعه پنجم به کمتر از ۴۰۰ میلیارد تومان و در برنامه ششم توسعه به کمتر از ۵۰ میلیارد تومان رسیده است که بیانگر کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌هاست.
از طرفی بررسی طرح‌های نیمه‌تمام و در دست اجرای ایدرو حاکی از آن است که تمام ۹ طرح در دست اجرا در سال ۱۴۰۱ با تأخیری بین ۲۰ تا ۷۰ درصدی نسبت به اهداف برنامه‌ای مواجه هستند. از این میان، طرح‌های حوزه صنایع پیشرفته و صنایع حمل ونقل، تأخیرهای بیشتری را متحمل شده‌اند. بنابراین ایدرو در دوره برنامه ششم توسعه با کاهش سرمایه‌گذاری، به بهره‌برداری نرسیدن به موقع پروژه‌ها و درمجموع تضعیف عملکرد روبرو بوده است.
وجود مشکلات جدی فعالیت و تأثیرگذاری سازمان ایدرو را به شدت کاهش داده است
با وجود دستاوردهای به دست آمده، این سازمان در انجام وظایف خود در دو برنامه پنجم و ششم توسعه با مشکلات جدی روبرو بوده که موجب شده سطح فعالیت و تأثیرگذاری آن به شدت کاهش یابد. نتایج بررسی پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده نشان می‌دهد که سهم این سازمان در برنامه چهارم توسعه از این پروژه‌ها، ۴۹ طرح، در برنامه پنجم توسعه ۱۹ طرح و در برنامه ششم توسعه تنها ۵ طرح بوده است.
ایدرو در دوره ۵۵ سالی که از حیات آن می‌گذرد حداقل ۵ دوره را پشت سر گذاشته که این دوره‌ها را می‌توان دوره‌های استقرار و گسترش (۱۳۴۶-۱۳۵۶)، دوره تثبیت (۱۳۵۷-۱۳۶۷)، دوره تحول (۱۳۸۶ -۱۳۶۸) دوره واگذاری (۱۳۸۹-۱۳۸۷) و دوره رکود (۱۳۹۰-۱۴۰۰) معرفی کرد. در دوره اول، صنایع ماشین‌سازی، مهمترین حوزه‌ای بود که سازمان ایدرو نقش جدی در شکل‌گیری آن داشت.
در دوره تثبیت، مدیریت برخی صنایع بزرگ هم به سازمان ایدرو واگذار شد. پس از پایان جنگ تحمیلی و در دوره تحول، سازمان ایدرو در جهت تسریع توسعه صادرات، توسعه صنایع حمل ونقل و توسعه فناوری‌های نوین، مأموریت‌هایی را به انجام رساند. با تصویب قانون اجرای اصل چهل وچهارم (۴۴) قانون اساسی، واگذاری شرکت‌های ایدرو و محدود شدن فعالیت‌های آن به سرمایه‌گذاری تا سطح ۱۰۰ درصد در مناطق محروم و صنایع پیشرفته، مشکلاتی را در انجام فعالیت‌های ایدرو ایجاد کرد.
فقدان استراتژی توسعه صنعتی از مهمترین عوامل ضعف عملکرد ایدرو
در دوره اخیر نیز عدم بازگشت منابع حاصل از واگذاری و کاهش منابع دولت برای کمک به ایدرو موجب شده تا سطح فعالیت‌های این سازمان به شدت کاهش یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، عملکرد کنونی ایدرو از چهار عامل تأثیر می‌پذیرد که عبارتند از:
- فقدان تدوین استراتژی توسعه صنعتی که مأموریت‌ها و اختیارات و وظایف ایدرو را در نسبت با سایر سازمان‌ها و مجموعه دستگاه‌های سیاستگذار کشور مشخص سازد.
- عدم تعریف صریح سازمان‌های توسعه‌ای در قوانین کشور از جمله در قانون اجرای سیاست‌های اصل (۴۴) قانون اساسی که منجر به عدم تمایز این سازمان‌ها از سایر شرکت‌های دولتی شده و محدودیت‌هایی برای فعالیت این سازمان‌ها ایجاد می‌کند.
- عدم بازگشت منابع حاصل از واگذاری به سازمان و تخصیص ناکافی منابع به سرمایه‌گذاری‌های ایدرو که موجب کاهش سطح فعالیت‌های این سازمان می‌شود.
- عدم انطباق منطق خصوصی‌سازی با الزامات توسعه صنعتی که موجب شده تا خصوصی‌سازی به تسریع توسعه صنعتی منجر نشود.
مجموعه پیشنهادات جهت ارتقا عملکرد سازمان ایدرو
به منظور رفع چالش‌های پیش‌گفته، می‌توان پیشنهادهایی به شرح ذیل در دو قالب ارتقای عملکرد و اصلاح قوانین ارائه داد:
- تمرکز بیشتر بر مأموریت‌محوری و ارتقای عملکرد در حوزه گسترش صنایع با تمرکز ایدرو بر توسعه زنجیره ارزش صنایع ساخت-محور نظیر توسعه و تکمیل زنجیره ارزش داخلی صنایع ماشین‌سازی و صنایع حمل ونقل (خودرو)؛
- تمرکز بیشتر بر ارتقای عملکرد در حوزه وظایف نوسازی و بازسازی با اصلاح حکم بند «ح» ماده (۴۶) قانون برنامه ششم مشتمل بر افزودن «تعیین محل تأمین منابع مالی مورد نیاز» و اولویت طرح‌های مربوط به «صنایع اولویتدار» و انتشار فهرست طرح‌ها در قالب پیوست برنامه؛
- اصلاح قوانین از جمله مواد (۱) و (۳) قانون اجرای اصل چهل وچهارم (۴۴) قانون اساسی.
منبع: مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: ۱۸۷۷۳
انتهای پیام/ تولید
