به گزارش مسیر اقتصاد صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یکی از مجموعه‌های موثر بر تسهیل فرآیند تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، از انتهای سال ۱۳۹۲ فعالیت‌های اجرایی خود را در قالب ارائه تسهیلات مختلف از جمله تسهیلات قبل و بعد از تولید، نمونه‌سازی، لیزینگ، ضمانت‌نامه و … آغاز نموده است.
یکی از حمایت‌هایی که طی یک سال اخیر در دستور کار این صندوق قرار گرفته‌است، ارائه تسهیلات دفاتر کاری برای شرکت‌های دانش‌بنیان می‌باشد. در این حمایت، صندوق نوآوری و شکوفایی اقدام به خرید مجتمع‌های آپارتمانی در نزدیکی دانشگاه‌های مهم کشور نموده و سپس واحدهای آن را به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهد. طبق گزارش‌های عملکرد منتشر شده توسط صندوق نوآوری و شکوفایی، تاکنون بیش از ۲۰۰۰ میلیارد ریال از منابع صندوق صرف خرید این مجتمع‌ها و واگذاری آن‌ها به شرکت‌های دانش‌بنیان گردیده‌است. به عبارت دقیق‌تر، بیش از ۲۰ درصد از تسهیلات مصوب صندوق، مربوط به این ردیف حمایتی بوده‌است.
با توجه به اولویت‌های تعیین شده برای صندوق در اسناد بالادستی (قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اساس‌نامه صندوق)، به نظر می‌رسد این اقدام نیازمند بحث و بررسی بیشتر است؛ در واقع ممکن است راه هایی وجود داشته باشد که صندوق بتواند از آن طریق، به نحو بهتری از منابع خود استفاده نماید. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌گردد:
عدم تناسب این حمایت با ماموریت‌های تعیین شده برای صندوق: با بررسی اساس‌نامه این صندوق (مصوب هیئت دولت) و قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، هیچ موردی مبنی بر لزوم حمایت صندوق از ارائه تسهیلات دفاتر کاری به شرکت‌های دانش‌بنیان ذکر نگردیده است. البته نیاز شرکت‌ها به این نوع حمایت مسئله‌ای مهم و غیرقابل انکار است اما گزینه‌های کم هزینه‌تر و راه‌های مناسب‌تری توسط قانون‌گذاران مشخص و حتی اجرایی گردیده‌اند. در حال حاضر در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، زیرساخت‌های مناسبی را برای استقرار و کسب و کار شرکت‌های دانش‌بنیان به آن‌ها ارائه می‌دهند. همچنین اخیرا آئین‌نامه تسهیل استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در مناطق مسکونی شهری توسط معاونت علمی با همکاری شهرداری ابلاغ گردیده‌است.
ریسک‌گریزی صندوق: طبق گزارش عملکرد منتشر شده توسط صندوق نوآوری و شکوفایی، بیش از ۲۰ درصد از تسهیلات مصوب این صندوق از آغاز فعالیت تاکنون مربوط به این ردیف تسهیلاتی بوده‌است. با توجه به این‌که این دفاتر کاری به صورت اجاره به شرط تملیک به شرکت‌های دانش‌بنیان واگذار می‌شود تا پایان مدت قرارداد (۵ سال) مالکیت این دفاتر با صندوق خواهد بود و در صورت نکول، ریسک به خصوصی متوجه صندوق نخواهد بود. بنابراین تمرکز بر اجرای این حمایت، حاکی از ریسک‌گریزی صندوق خواهد بود که منجر به حذف منابع آن خواهد شد.
عدم تناسب این حمایت با نیازهای واقعی شرکت‌های دانش‌بنیان: با توجه به اعلام مسئولین صندوق در مصاحبه‌های مختلف، اغلب این مجتمع‌های فناوری (حدود ۵ مجتمع) در نواحی متوسط رو به بالای تهران قرار دارند. بنابراین قابل پیش‌بینی است که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان که بخش مهمی از آن‌ها را شرکت‌های نوپا و کوچک تشکیل می‌دهند، توانایی استفاده از این تسهیلات را نخواهند داشت. در تحقیقات میدانی نیز مشخص گردید تعدادی از واحدهای این مجتمع‌ها با وجود گذشت زمان از افتتاح آن‌ها همچنان بدون تقاضا باقی مانده است.
این در حالیست که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با مبالغی پایین‌تر به گونه‌ای که متناسب با ظرفیت‌های مالی آن‌ها نیز باشد، در مناطقی که این مجتمع‌ها قرار دارند، اقدام به اجاره دفاتر کاری نمایند. کمااینکه اخیرا با ابلاغ آئین‌نامه استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در مناطق مسکونی (مصوب کارگروه تشخیص و ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان)، مشکلی در اجاره اینگونه واحدها نیز نخواهند داشت.
امکان ایجاد انحراف در تسهیلات: مشکل دیگر در سازوکار فعلی واگذاری دفاتر کاری، امکان ایجاد انحراف در تخصیص تسهیلات است. از آنجایی که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان توانایی بازپرداخت تسهیلات را ندارند، این امکان وجود دارد که این شرکت‌ها از این حمایت استفاده نموده و سپس این امتیاز را به سایر واحدهای تجاری غیر دانش‌بنیان واگذار نمایند.
مجتمع شکوفایی: طبق بررسی‌های به عمل آمده، بخش قابل توجهی از منابع تخصیص یافته صندوق در این ردیف حمایتی (حدود ۱۵۰ میلیارد تومان)، مربوط به مجتمع شکوفایی است که خود صندوق نیز در آن مستقر است. به گفته مسئولین صندوق، این مجتمع قرار است به پنجره واحد ارائه خدمات متمرکز به شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل شود و صندوق برنامه‌ای برای واگذاری واحدهای آن به شرکت‌های دانش‌بنیان ندارد.
در نهایت ذکر این نکته ضروریست که صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان مهم‌ترین نهاد تامین مالی حوزه دانش‌بنیان کشور، باید تمرکز خود را بر رفع نیازهای تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان به نحوی کارا، موثر و به موقع قرار دهد. در واقع هر چند که ارائه مجتمع های فناوری خدمتی برای شرکت ها محسوب می شود اما آنچه از صندوق انتظار می رود، ارائه تسهیلات به موقع و منعطف به این شرکت هاست.
